Thực hành tiếng Việt

Câu 1

So sánh các cặp câu dưới đây và nhận xét về tác dụng của việc mở rộng các thành phần chính và trạng ngữ của câu bằng cụm từ:

a1. Đan-kô đưa mắt nhìn thảo nguyên bao la trước mặt, sung sướng nhìn khoảng đất tự do và bật lên tiếng cười tự hào.

a2. Chàng Đan-kô can trường và kiêu hãnh đưa mắt nhìn thảo nguyên bao la trước mặt, sung sướng nhìn khoảng đất trời tự do và bật lên tiếng cười tự hào.

(Mác-xim Go-rơ-ki, Trái tim Đan-kô)

b1. Đến cửa sổ, cô dừng lại một giây rồi từ từ thổi hơi mát vào giường bà.

b2. Đến cửa sổ nhỏ nhà Đào, cô dừng lại một giây rồi từ từ thổi hơi mát vào giường bà.

(Xuân Quỳnh, Cô gió mất tên)

c1. Họ dừng lại và giữa tiếng gầm gào, trong bóng tối, những con người ấy bắt đầu kết tội Đan-kô.

c2. Họ dừng lại, và giữa tiếng gầm gào đắc thắng của rừng rú, trong bóng tối run rẩy, những con người mệt mỏi và dữ tợn ấy bắt đầu kết tội Đan-kô.

(Mác-xim Go-rơ-ki, Trái tim Đan-kô)

d1. Họ đang nhìn xuống một thung lũng.

d2. Họ đang nhìn xuống một thung lũng rất đẹp với những đồng cỏ xanh rờn hai bên.

(Rô-a Đan, Xưởng Sô-cô-la)

đ1.Chợt cô nghĩ đến chú ong lạc đường.

đ2. Chợt cô nghĩ đến chú ong lạc đường mà cô đã bỏ quên ở ngoài cửa, khi cô vào trong nhà.

(Xuân Quỳnh, Cô gió mất tên)

Gợi ý

So sánh từng cặp câu và nhận xét tác dụng.

Đáp án

Cặp câu	Câu (1)	Câu (2)	So sánh sự khác nhau
a a1 và a2	Đan-kô	Chàng Đan-kô can trường và kiêu hãnh	- Chủ ngữ trong câu a1 là một từ - Chủ ngữ trong câu a2 là một cụm danh từ
b b1 và b2	Đến cửa sổ	Đến cửa sổ nhỏ nhà Đào	- Trạng ngữ trong câu b1 là một cụm động từ đơn giản - Trạng ngữ trong câu b2 là một cụm động từ có cấu tạo phức tạp hơn cụm động từ làm trạng ngữ trong câu b1
c c1 và c2	những con người ấy giữa tiếng gầm gào, trong bóng tối	những con người mệt mỏi và dữ tợn ấy giữa tiếng gầm gào đắc thắng của rừng, trong bóng tối run rẩy	- Chủ ngữ của vế câu thứ hai trong câu c2 là một cụm từ có cấu tạo phức tạp hơn cụm từ làm chủ ngữ vế thứ 2 trong câu c1 - Hai trạng ngữ của vế câu thứ hai trong câu c2 đều có cấu tạo phức tạp hơn hai trạng ngữ của vế câu thứ hai trong câu c1
d d1 và d2	đang nhìn xuống một thung lũng	đang nhìn xuống một thung lũng rất đẹp với những cánh đồng cỏ xanh rờn hai bên	- Vị ngữ trong câu d1 là một cụm động từ đơn giản - Vị ngữ trong câu d2 là một cụm động từ có cấu tạo phức tạp hơn cụm động từ làm vị ngữ trong câu d1
đ đ1 và đ2	nghĩ đến chú ong lạc đường	nghĩ đến chú ong lạc đường mà cô đã bỏ quên ở ngoài cửa, khi cô vào trong nhà	- Vị ngữ trong câu đ1 là một cụm động từ đơn giản - Vị ngữ trong câu đ2 là một cụm động từ có cấu tạo phức tạp hơn cụm động từ làm vị ngữ trong câu đ1

=> Tác dụng: làm cho việc miêu tả chi tiết, rõ ràng hơn

Câu 2

Xác định chủ ngữ, vị ngữ và trạng ngữ (nếu có) trong các câu sau:

a. Nhìn qua ô cửa, ta có cảm tưởng như đứng trước một bể nuôi cá khổng lồ.

(Giuyn Véc-nơ, Dòng “Sông Đen”)

b. Trái tim cháy sáng rực như mặt trời, sáng hơn mặt trời, và cả khu rừng im lặng, sáng lên dưới ngọn đuốc của lòng thương yêu vĩ đại đối với mọi người.

(Mác-xim Go-rơ-ki, Trái tim Đan-kô)

c. Trời đã về chiều và dưới ánh hoàng hôn, sông đỏ như dòng máu nóng hổi phụt ra từ bộ ngực bị xé rách của Đan-kô.

(Mác-xim Go-rơ-ki, Trái tim Đan-kô)

Nếu chúng ta bỏ bớt các cụm từ “khổng lồ” ở câu a, “dưới ngọn đuốc của lòng thường yêu vĩ đại đối với mọi người” ở câu b, “phụt ra từ bộ ngực bị xé rách của Đan-kô” ở câu c thì ý nghĩa của các câu trên sẽ thay đổi như thế nào?

Gợi ý

Xác định trạng ngữ, chủ ngữ, vị ngữ của các câu. Nhận xét về sự thay đổi các từ.

Đáp án

a. Nhìn qua ô cửa, ta / có cảm tưởng như đứng trước một bể nuôi cá khổng lồ.

TN CN VN

b. Trái tim / cháy sáng rực như mặt trời, sáng hơn mặt trời,

CN1 VN1

và cả khu rừng/ im lặng, sáng lên dưới ngọn đuốc của lòng thương yêu vĩ đại đối với mọi người.

CN2 VN2

c. Trời/ đã về chiều và dưới ánh hoàng hôn, sông/ đỏ như dòng máu nóng hổi phụt ra từ bộ ngực

CN1 VN1 TN CN2 VN2

bị xé rách của Đan-kô.

=> Nếu bỏ bớt thì sự miêu tả đối tượng sẽ không còn chi tiết, cụ thể và giàu hình ảnh như trước

Câu 3

Mở rộng các thành phần được gạch chân trong các câu sau bằng cụm từ, sau đó so sánh để làm rõ sự khác biệt về nghĩa giữa câu vừa mở rộng và câu trước khi mở rộng:

a. Trời mưa.

b. Chú mèo đang nằm ngủ ngon lành.

c. Dưới ánh trăng, cảnh vật trông thật đẹp.

Gợi ý

Mở rộng thành phần câu và so sánh sự khác biệt về nghĩa.

Đáp án

Câu	Thành phần được mở rộng	Câu sau khi mở rộng	Sự khác nhau về nghĩa trước - sau khi mở rộng câu
a	mưa	Trời mưa rả rích, từ đêm qua ngày	Trước: chỉ đơn thuần kể lại, nhắc đến trời mưa Sau: miêu tả được mức độ và thời điểm diễn ra của trời mưa
b	Chú mèo	Chú mèo mướp xinh xắn đang nằm ngủ ngon lành	Trước: miêu tả hình ảnh chú mèo đang ngủ Sau: miêu tả được về đặc điểm của chú mèo và hình ảnh chú mèo đang ngủ
c	Dưới ánh trăng	Dưới ánh trăng lung linh, huyền diệu cảnh vật trông thật đẹp	Trước: miêu tả mức độ của cảnh vật và địa điểm, nơi chốn Sau: miêu tả một cách rõ nét về địa điểm, nơi chốn và đặc điểm của nó.

Câu

Thành phần được mở rộng

Câu sau khi mở rộng

Sự khác nhau về nghĩa trước - sau khi mở rộng câu

mưa

Trời mưa rả rích, từ đêm qua ngày

Trước: chỉ đơn thuần kể lại, nhắc đến trời mưa

Sau: miêu tả được mức độ và thời điểm diễn ra của trời mưa

Chú mèo

Chú mèo mướp xinh xắn đang nằm ngủ ngon lành

Trước: miêu tả hình ảnh chú mèo đang ngủ

Sau: miêu tả được về đặc điểm của chú mèo và hình ảnh chú mèo đang ngủ

Dưới ánh trăng

Dưới ánh trăng lung linh, huyền diệu cảnh vật trông thật đẹp

Trước: miêu tả mức độ của cảnh vật và địa điểm, nơi chốn

Sau: miêu tả một cách rõ nét về địa điểm, nơi chốn và đặc điểm của nó.

Câu 4

Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu sau:

a. Trước ánh sáng của trái tim Đan-kô, bóng tối tan tác và run lẩy bẩy, nhào xuống cái mõm hôi thối của đầm lầy nơi rừng sâu núi thẳm.

(Mác-xim Go-rơ-ki, Trái tim Đan-kô)

b. Cây cối được ánh chớp lạnh lẽo rọi sáng, nom như những vật sống, đang dang rộng những cánh tay dài ngoằn ngoèo, đan thành một mạng lưới dày xung quanh đoàn người, có ngăn chặn họ.

(Mác-xim Go-rơ-ki, Trái tim Đan-kô)

Gợi ý

Tìm, chỉ ra và nêu tác dụng của các phép tu từ.

Đáp án

a. Biện pháp nhân hóa (bóng tối tan tác và run lẩy bẩy, nhào xuống cái mõm hôi thối của đầm lầy nơi rừng sâu núi thẳm).

=> Làm cho thiên nhiên trở nên sinh động, tăng sức biểu cảm cho sự diễn đạt

b. Biện pháp so sánh (Cây cối được ánh chớp lạnh lẽo rọi sáng, nom như những vật sống, dang rộng những cánh tay dài ngoằn ngoèo, đan thành một mạng lưới dày xung quanh đoàn người, cố ngăn chặn họ)

=> Làm cho diễn đạt giàu hình ảnh, tăng sức biểu cảm