Thực hành tiếng Việt

Trang 87

Câu 1

Tìm trong văn bản Viên tướng trẻ và con ngựa trắng ba câu hỏi, ba câu kể và hoàn thành bảng sau (làm vào vở):

Câu văn	Kiểu câu	Dấu hiệu nhận biết
1.	Câu hỏi	…
…	…	…
…	…	…

Đáp án

Câu văn	Kiểu câu	Dấu hiệu nhận biết
1. -… Chúng bay còn chạy đi đâu?	Câu hỏi	Từ nghi vấn (đâu), kết thúc bằng dấu chấm hỏi, nội dung hỏi.
2. – Bại tướng, đến nước này, chúng bay còn muốn chống lại uy trời đó sao?	Câu hỏi	Từ nghi vấn (sao), kết thúc bằng dấu chấm hỏi, nội dung hỏi.
3.- Người tướng có lá cờ sáu chữ là đây chăng?	Câu hỏi	Từ nghi vấn (chăng), kết thúc bằng dấu chấm hỏi, nội dung hỏi.
4. Hoài Văn Hầu mặc áo bào đỏ, vai mang cung tên, lưng leo thanh gươm gia truyền, mình ngồi trên một con ngựa trắng phau.	Câu kể	Kết thúc bằng dấu chấm hỏi, nội dung kể.
5. Lá cờ thêu sáu chữ vàng mỗi lúc một căng lên vì ngược gió.	Câu kể	Kết thúc bằng dấu chấm hỏi, nội dung kể.
6. Vương ngước nhìn lên lá cờ sáu chữ, lẩm nhẩm luôn miệng.	Câu kể	Kết thúc bằng dấu chấm hỏi, nội dung kể.

Câu 2

Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

- Ta với các ngươi hãy tạm sửa lễ cúng Tết trước đã. Đến tối 30 Tết lập tức lên đường, hẹn đến ngày mồng 7 năm mới thì vào thành Thăng Long mở tiệc ăn mừng. Các ngươi nhớ lấy, đừng cho là ta nói khoác!

(Ngô gia văn phải, Hoàng Lê nhất thống chí)

a. Đoạn văn trên là lời của ai nói với ai?

b. Câu: “Các ngươi nhớ lấy, đừng cho là ta nói khoác!” là câu cảm hay câu khiến? Việc dùng kiểu câu đó để kết thúc lời thoại có tác dụng gì?

Đáp án

a. Đoạn văn là lời của Vua Quang Trung nói với tướng sĩ.

b. Câu “Các người nhớ lấy, đừng cho là ta nói khoác!” là câu khiến, (từ ngữ cầu khiến. nhớ lấy, dùng...).

Việc dùng kiểu câu khiến để kết thúc lời thoại của Vua Quang Trung – vị chỉ huy tối cao của cuộc kháng chiến có nhiều tác dụng thể hiện niềm tin của nhà vua; làm lan tỏa niềm tin, khích lệ sự phấn chấn, tinh thần quyết chiến quyết thắng của tướng sĩ,...

Câu 3

Cho câu sau: Nam đang đọc truyện lịch sử.

a. Dựa vào câu trên, thêm/ bớt từ ngữ để tạo thành câu hỏi, câu cảm, câu khiến.

b. Trao đổi kết quả câu a với bạn ngồi cùng bàn. Chỉ ra dấu hiệu nhận biết các kiểu câu này trong bài làm của bạn mình.

Đáp án

Câu văn	Kiểu câu	Dấu hiệu nhận biết
Nam đang đọc truyện lịch sử đấy à?	Câu hỏi	Từ ngữ dùng trong câu hỏi (à), kết thúc bằng dấu chấm hỏi, nội dung hỏi.
Chà, Nam chăm đọc truyện lịch sử quá!	Câu cảm	Từ ngữ thường dùng trong câu cảm (chà, quá), kết thúc bằng dấu chấm than, nội dung biểu cảm.
Nam đọc truyện lịch sử đi!	Câu khiến	Từ ngữ thường dùng trong câu khiến (đi)kết thúc bằng dấu chấm than, nội dung cầu khiến

Câu 4

Cho đoạn văn sau:

Khi quân ra đến sông Gián, nghĩa binh trấn thủ ở đó tan vỡ chạy trước. Lúc đến sông Thanh Quyết, toán quân Thanh đi do thám từ đằng xa trông thấy bóng cũng chạy nốt. Vua Quang Trung liền thúc quân đuổi theo, tới huyện Phú Xuyên thì bắt sống được hết, không để tên nào trốn thoát. Bởi vậy, không hề có ai chạy về báo tin, nên những đạo quân Thanh đóng ở Hà Hồi và Ngọc Hồi đều không biết gì cả.

(Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)

a. Xác định câu khẳng định, câu phủ định được dùng trong đoạn văn trên và hoàn thành bảng sau (làm vào vở):

Kiểu câu	Câu văn	Dấu hiệu nhận biết
1. Câu khẳng định	…	…
2. Câu phủ định	…	…

b. Nêu tác dụng của câu khẳng định và câu phủ định trong đoạn văn trên.

Đáp án

Kiểu câu

Câu văn

Dấu hiệu nhận biết

1. Câu khẳng định

Khi quân ra đến sông Gián, nghĩa binh trấn thủ ở đó tan vỡ chạy trước. Lúc đến sông động, trạng thái, tỉnh Thanh Quyết, toán quân Thanh đi do thám từ đằng xa trông thấy bóng cũng chạy nốt.

- Khẳng định các hành động, trạng thái, tính chất, đối tượng, sự

việc ... trong câu.

- Không có sự xuất hiện của các từ ngữ phủ định.

2. Câu phủ định

Vua Quang Trung liền thúc quân đuổi theo, tới huyện Phú Xuyên thì bắt sống được hết, không để tên nào trốn thoát.

Bởi vậy, không hề có ai chạy về báo tin, nên những đạo quân Thanh đóng Hà Hồi và Ngọc Hồi đều không biết gì cả.

- Phủ nhận các hành động, trạng thái, tính chất, đối tượng, sự việc… trong câu.

- Sử dụng các từ ngữ phủ định như: không, không hề, không biết.

b. Sự kết hợp đan xen các câu khẳng định và phủ định trong đoạn văn tưởng thuật diễn biến trận đánh có tác dụng làm cho việc miêu tả, tái hiện các sự kiện lịch sử được rõ ràng, chính xác.

Câu 5

Dùng cụm danh từ “Vua Quang Trung” hoặc “quân Thanh” để đặt câu dưới hai hình thức: câu khẳng định và câu phủ định.

Đáp án

- Câu khẳng định: Vua Quang Trung biết rõ rằng quân ta nhất định thắng.

- Câu phủ định: Bị quân ta tấn công bất ngờ từ nhiều phía, quân Thanh không còn cách nào khác là phải bỏ chạy tháo thân.