Văn bản: Lời tiễn dặn

Truyện thơ: Bích Câu kì ngộ của nhiều tác giả.

     Bích Câu kì ngộ là câu chuyện tình mang màu sắc hoang đường. Nhưng phía sau câu chuyện tình là một vấn đề xã hội. Tác phẩm bộc lộ một quan niệm nhân sinh muốn thoát ly thế giới thực tại. Tư tưởng yếm thế này ít nhiều cũng đã thể hiện cái nhìn phê phán xã hội của tác giả trong hoàn cảnh một đất nước loạn lạc, chiến tranh, đầy dẫy bất trắc.

- Câu chuyện tình yêu gây ấn tượng với em là mối tình Kim – Kiều trong Truyện Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du.

- Tình yêu trở thành đề tài bất tận của văn học do văn học thể hiện những tư tưởng, tình cảm của người viết qua cách sử dụng nghệ thuật biểu đạt. Còn tình thương là những tình cảm, cảm xúc nảy sinh từ những rung cảm trong cuộc sống. Đó là rung động trước cái đẹp của cuộc sống, trước sự việc, hiện tượng diễn ra xung quanh mình.

1. Bối cảnh: Người yêu của chàng trai đi lấy chồng.

2. Lá ớt, lá cà, lá ngón là những lá độc, đem lại điều không may mắn. Ba dòng thơ diễn tả cảm xúc đau đớn của cô gái trên đường về nhà chồng, mong ngóng mãi mà chưa thấy người yêu.

3.  Anh có những cử chỉ, hành động dường như muốn níu kéo cho dài thời gian

+ Cho anh kề vóc mảnh, quấn quanh vải ủ lấy hương người, lửa đượm xác hơi.

+ Anh bồng nựng con của cô gái “con rồng, con phượng” như chính con của mình

4. - Nâng chị dậy, phủi áo, chải tóc khi chị bị chồng đánh ngã lăn miệng cối gạo, bên máng lợn vầy

- Anh đi chặt tre làm ống thuốc cho chị “khỏi đau”

→ Anh thể hiện sự xót xa, thương cảm đối với nỗi đau của người yêu. Từ đó, trỗi dậy ý chí đưa người yêu về đoàn tụ với mình

5. Anh xót xa nói tới nguyện ước chung thủy, son sắt: “đợi tới tháng Năm lau nở/ Đợi mùa nước đỏ cá về… chim tăng ló gọi hè”

“Không lấy nhau được mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông.

Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già”

→ Lời nói nghe ai oán, não nùng khi những lời quyết tâm được thốt ra chứa chan nước mắt, ẩn chứa trong đó quyết tâm sắt đá của hai người yêu nhau

       Bối cảnh của câu chuyện: Là lời tiễn biệt của chàng trai với người con gái mình yêu đi lấy chồng. Tâm trạng buồn không nỡ rời xa, lưu luyến không muốn rời của người con trai. Bối cảnh của câu chuyện thật éo le, khi hai người yêu nhau mà không đến được với nhau. Chàng trai tuyệt vọng, khi phải rời xa người mình yêu. Và càng éo le hơn khi chàng trai chứng kiến người con gái bị chồng đánh đập, câu chuyện thật bi thương, khi đẩy cả hai nhân vật vào hoàn cảnh như vậy. 

- Lời kể trong đoạn trích là của người con trai.

- So với các tác phẩm viết bằng văn xuôi đã học lời kể ở đây đặc biệt ở chỗ khi có sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình, giúp câu chuyện trở nên sinh động và cuốn hút trước những tình tiết diễn biến của câu chuyện. Đây là đặc điểm nổi bật của truyện thơ, khi thành công kết hợp được cả hai yếu tố trong cùng một tác phẩm. 

Tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng:

- Cô gái cũng muốn níu kéo giây phút hai người ở gần nhau:

        “Người đẹp anh yêu vừa cất bước theo chồng

        Vừa đi vừa ngoảnh lại,

        Vừa đi vừa ngoái trông”

- Bước chân càng xa thì lòng càng nhớ, càng khắc khoải kỉ niệm bởi vậy cô gái luôn tìm cho mình những cái cớ để đợi chàng trai và cô cũng đang day dứt, đau đớn, khổ sở khi phải chia xa.

- Tất cả những hành động, tâm trạng ấy chỉ là cảm nhận của chàng trai chứng tỏ sự đồng vọng của hai trái tim, hai người đều quyến luyến, không nỡ xa rời.

Qua toàn bộ đoạn trích, hình ảnh chàng trai hiện lên với đặc điểm:

- Diễn biến tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng:

+ Mặc dù cô gái đã có chồng nhưng chàng trai vẫn gọi cô gái là “Người đẹp anh yêu” thể hiện tình cảm thủy chung, son sắt, mâu thuẫn với hiện thực khách quan là cô gái đã lấy chồng.

+ Tiễn người yêu mà chàng trai vẫn không nỡ chia lìa.

+ Chàng trai muốn níu kéo cô gái, thậm chí còn nựng con của cô gái và gọi là “con rồng, con phượng” để rồi vỡ òa trong cảm xúc, ước nguyện của mình.

- Thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô:

+ Chàng trai chứng kiến cảnh cô gái bị chồng đánh. Anh tiến đến đỡ chị dậy, phủi áo, chải tóc, búi tóc.

+ Sau đó chàng trai đi chặt tre làm thuốc cho cô gái uống khỏi đau. Lúc này anh như chỗ dựa tinh thần của chị, đây là điều mà chị cần nhất vào lúc này. Chàng trai thấy xót xa cho cô gái và quyết tâm sẽ đón cô gái về đoàn tụ với mình.

Xúc động nhất là khi chàng trai quyết tâm đưa cô gái trở về đoàn tụ với mình. Bởi lẽ, đó là khi chàng trai thể hiện tình yêu thương vô bờ của mình dành cho cô gái, không còn chấp nhận số phận là cô gái đi lấy chồng nữa mà quyết tâm đưa cô về khi cô bị chồng đánh đập. Đỉnh cao của tình yêu dành cho cô gái, bởi khi đó cô gái vô cùng khổ cực nên quyết định của chàng trai quả là một quyết định đúng đắn và cũng làm cho cô gái cảm nhận rõ hơn về tình cảm chàng trai dành cho mình. 

- Về nội dung lời thề nguyền:

Trong lời thề nguyền thuỷ chung, người ta thề sẽ trung thành, tận tâm với người mình yêu và sẽ giữ trọn tình yêu suốt cuộc đời. Còn trong lời tiễn dặn “Người con gái trên đường về”, lời thề nguyền được thể hiện thông qua lời tiễn dặn của người đàn ông với người phụ nữ yêu của mình. Anh ta mong muốn người phụ nữ sẽ luôn giữ trọn tình yêu với anh ta, không quay trở về với người khác.

- Về cách thể hiện lời thề nguyền:

+ Lời thề nguyền thuỷ chung được thể hiện thông qua nghi thức, hình ảnh như uống rượu trao nhẫn, nắm tay nhau thề nguyền, vật trao duyên...

+ Trong lời tiễn dặn “Người con gái trên đường về”, lời thề nguyền được thể hiện thông qua câu chữ. Anh cầu nguyện cho người phụ nữ sẽ giữ trọn tình yêu và sẽ chịu đựng mọi khó khăn, thử thách mà vẫn trung thành với mình.

Sự khác nhau giữa một bài thơ trữ tình và một truyện thơ. 

- Nội dung của thơ trữ tình là biểu hiện tư tưởng, tình cảm làm sống dậy cái thế giới chủ thể của hiện thực khách quan, giúp ta đi sâu vào thế giới của những suy tư tâm trạng, nỗi niềm.

- Nội dung của truyện thơ là vẻ đẹp và tính chất gợi cảm, truyền cảm của thơ có được còn do ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh và nhạc điệu. Sự phân dòng, và hiệp vần của lời thơ, cách ngắt nhịp, sử dụng thanh điệu…làm tăng sức âm vang và lan tỏa, thấm sâu của ý thơ.

       Đoạn trích cho thấy được khát khao về  khát khao về tự do yêu thương và hạnh phúc lứa đôi của trai gái người Thái ngày xưa. Họ là những nạn nhân đau khổ của chế độ hôn nhân bán gả, khiến cho tình yêu tan vỡ đau khổ. Tuy nhiên từ đó khiến ta thấy được thứ tình cảm chân thành họ dành cho nhau: cùng nhau vượt qua, thoát khỏi cảnh ngộ có thể chết cùng nhau hoặc sống hạnh phúc bên nhau.

Bài mẫu 1:

       “Lời tiễn dặn” là truyện thơ đặc sắc, tiêu biểu nhất của dân tộc Thái giữa một kho tàng văn học các dân tộc thiểu số, thể hiện khát vọng tự do yêu đương của lứa đôi. Một trong những điều đau khổ nhất trong cuộc đời là không thể cùng sống hạnh phúc với người mình yêu. Đó cũng chính là tâm trạng, nỗi khổ tâm của cô gái trong truyện, được chàng trai cảm nhận với cả tấm lòng. Cô gái bịn rịn, lưu luyến, không muốn xa rời người yêu qua những hành động cụ thể:

“Vừa đi vừa ngoảnh lại,

Vừa đi vừa ngoái trông,

Chân bước xa lòng càng đau nhớ.

Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,

Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,

Tới rừng lá ngón ngóng trông”.

Những hành động “ngoảnh lại, ngoái trông” chẳng phải bộc lộ rõ chúng ta đang chờ đợi một ai đó sao? Đúng vậy nàng đang chờ đợi được gặp mặt chàng trước khi trở thành vợ của một người khác. Kèm theo đó, là một loạt hành động tiếp theo (ngắt lá ớt, ngắt lá cà) mục đích duy nhất chỉ là muốn chờ đợi người yêu. Qua mỗi cánh rừng đều dừng lại để ngắt lá, người con gái muốn níu kéo thời gian dài ra, khát khao muốn được gặp lại người yêu thêm chút nữa. Tất cả những điều đó qua ánh mắt, qua hành động thể hiện rõ tâm trạng đau khổ, nỗi lòng xót xa, quyến luyến không muốn rời xa, kết thúc mối tình tuyệt đẹp của mình.

Bài mẫu 2:

      Đoạn thơ để lại ấn tượng sâu sắc trong em là:

“ Chết ba năm hình còn treo đó;

Chết thành sông, vực nước uống mát lòng

Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,

Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,

Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát,

Chết thành hồn, chung một mái, song song.”

Với việc sử dụng điệp cấu trúc “Chết…” làm nổi bật lời thề nguyền của chàng trai đã lên đến tận cùng, Chàng trai khẳng định dù biến thành bất cứ hình dạng, dáng vẻ nào, hai người vẫn sẽ ở bên nhau, vai kề vai sánh đôi. Cái chết tưởng chừng như hết nhưng khi đặt trong hoàn cảnh này, nó như trở thành một sự giải thoát cho cả hai, sẽ đưa họ đến bên nhau mà không ai có thể ngăn cách. Cách nói đầy hình ảnh này nhằm nhấn mạnh tình yêu mà chàng trai dành cho cô gái, nó dường như đã vượt ra khỏi ranh giới giữa sự sống và cái chết, tìm kiếm hy vọng trong sự tận cùng, chỉ vì muốn được ở bên nhau dù trong bất cứ thân phận nào. Tình cảm ấy thật mãnh liệt, nồng cháy, một tình yêu bất diệt trước mọi hoàn cảnh khiến người đọc không khỏi xúc động, cảm thông cho hoàn cảnh của chàng trai.