Bài 16: Đường trung bình của tam giác

Mở đầu

81

Cho B và C là hai điểm cách nhau bởi một hồ nước như Hình 4.12 với D, E lần lượt là trung điểm của AB và AC. Biết DE = 500 m, liệu không cần đo trực tiếp, ta có thể tính được khoảng cách giữa hai điểm B và C không?

mo-dau-trang-81-toan-8-tap-1.png
Đáp ánarrow-down-icon

Sau bài học này ta giải quyết được bài toán như sau:
Trong tam giác \(A B C\) có \(D, E\) lần lượt là trung điểm của \(A B\) và \(A C\) nên \(D \in A B ; E \in\) \(A C\) và \(A D=B D ; A E=E C\).
Suy ra DE là đường trung bình của tam giác \(\mathrm{ABC}\).
Do đó \(D E=\frac{1}{2} B C\) suy ra \(\mathrm{BC}=2 \mathrm{DE}=2.500=1000(\mathrm{~m})\)
Vậy khoảng cách giữa hai điểm \(B\) và C bằng \(1000 \mathrm{~m}\).

Câu hỏi

81

Em hãy chỉ ra các đường trung bình của ∆DEF và ∆IHK trong Hình 4.14.

cau-hoi-trang-81-toan-8-tap-1.png
Đáp ánarrow-down-icon

Quan sát Hình 4.14, ta thấy:

* Xét ∆DEF có M là trung điểm của cạnh DE; N là trung điểm của cạnh DF nên MN là đường trung bình của ∆DEF.

* Xét ∆IHK có:

• B là trung điểm của cạnh IH; C là trung điểm của cạnh IK nên BC là đường trung bình của ∆DEF.

• B là trung điểm của cạnh IH; A là trung điểm của cạnh HK nên AB là đường trung bình của ∆DEF.

• A là trung điểm của cạnh HK; C là trung điểm của cạnh IK nên AC là đường trung bình của ∆DEF.

Vậy đường trung bình của ∆DEF là MN; các đường trung bình của ∆IHK là AB, BC, AC.

Hoạt động 1

82

Cho DE là đường trung bình của tam giác ABC (H.4.15).

hd1-trang-82-toan-8-tap-1.png

Sử dụng định lí Thalès đảo, chứng minh rằng DE // BC.

Đáp ánarrow-down-icon

Ta có AD = BD và D ∈ AB nên D là trung điểm của AB;

AE = EC và E ∈ AC nên E là trung điểm của AC.

Xét tam giác ABC có D, E lần lượt là trung điểm của AB và AC, theo định lí Thalès đảo, ta suy ra  DE // BC (đpcm).

Hoạt động 2

82

Gọi \(F\) là trung điểm của \(\mathrm{BC}\). Chứng minh tứ giác \(D E F B\) là hình bình hành. Từ đó suy ra \(D E=\frac{1}{2} B C\)

Đáp ánarrow-down-icon

Vi \(D E\) là đường trung bình của tam giác \(A B C\) nên \(D, E\) lần lượt là trung điểm của \(A B, A C\)
Suy ra \(A D=\frac{1}{2} A B ; A E=\frac{1}{2} A C\).
Do đó \(D E\) // \(B C\) (theo định lí Thalès đảo).
Vi \(E\), F lần lượt là trung điểm của \(A C, B C\).
Suy ra \(E C=\frac{1}{2} A C ; C F=\frac{1}{2} B C\).
Do đó \(E F / / A B\) (theo định lí Thalès đảo).
Xét tứ giác \(D E F B\) có \(D E / / B F\) (vì \(D E / / B C)\)\(E F / / B D\) (vì \(E F / / A B\) )
Do đó tứ giác DEFB là hình bình hành.

Luyện tập

83

Cho tam giác ABC cân tại A, D và E lần lượt là trung điểm của AB, AC. Tứ giác DECB là hình gì? Tại sao?

Đáp ánarrow-down-icon
luyen-tap-trang-83-toan-8-tap-1.png

Tam giác \(A B C\) cân tại \(\mathrm{A}\) nên \(\widehat{B}=\widehat{C}\).
Vi \(D\) và \(E\) lần lượt là trung điểm của \(A B, A C\) nên \(D E\) là đường trung bình của tam giác \(A B C\).
Suy ra \(\mathrm{DE}\) // \(\mathrm{BC}\) nên tứ giác \(\mathrm{DECB}\) là hình thang.
Hình thang \(\mathrm{DECB}\) có \(\widehat{B}=\widehat{C}\) nên tứ giác \(\mathrm{DECB}\) là hình thang cân.

Vận dụng

83

Em hãy trả lời câu hỏi trong tình huống mở đầu.

Cho B và C là hai điểm cách nhau bởi một hồ nước như Hình 4.12 với D, E lần lượt là trung điểm của AB và AC. Biết DE = 500 m, liệu không cần đo trực tiếp, ta có thể tính được khoảng cách giữa hai điểm B và C không?

mo-dau-trang-81-toan-8-tap-1.png
Đáp ánarrow-down-icon

Trong tam giác \(A B C\) có \(D, E\) lần lượt là trung điểm của \(A B\) và \(A C\) nên \(D \in A B ; E \in\) \(A C\) và \(A D=B D ; A E=E C\).
Suy ra DE là đường trung bình của tam giác \(\mathrm{ABC}\).
Do đó \(D E=\frac{1}{2} B C\) suy ra \(\mathrm{BC}=2 \mathrm{DE}=2.500=1000(\mathrm{~m})\)
Vậy khoảng cách giữa hai điểm \(B\) và C bằng \(1000 \mathrm{~m}\).

Câu hỏi 4.6

83

Tính các độ dài x, y trong Hình 4.18.

bai-4-6-trang-83-toan-lop-8-tap-1.png
Đáp ánarrow-down-icon

- Hình 4.18 a)
Ta có: \(D H=H F, H \in D F\) nên \(H\) là trung điểm của DF;
\(E K=K F, K \in E F\) nên \(K\) là trung điểm của \(E F\).
Xét tam giác \(D E F\) có \(H, K\) lần lượt là trung điểm của \(D F\), EF nên \(H K\) là đường trung bình của tam giác DEF.
Suy ra \(H K=\frac{1}{2} D E=\frac{1}{2} x\)
Do đó \(\mathrm{x}=2 \mathrm{HK}=2 \cdot 3=6\).
- Hình 4.18 b)
\(\mathrm{VinN} M \mathrm{AB}, \mathrm{AC} \perp \mathrm{AB}\) nên \(M N / / A C\)
Mà \(\mathrm{M}\) là trung điểm của \(\mathrm{BC}\) (vì \(\mathrm{AM}=\mathrm{BM}=3\) )
Suy ra \(M N\) là đường trung bình của tam giác \(A B C\).
Do đó \(\mathrm{y}=\mathrm{NC}=\mathrm{BN}=5\).

Câu hỏi 4.7

83

Cho tam giác ABC. Gọi M, N, P lần lượt là trung điểm của các cạnh AB, AC, BC.

a) Chứng minh tứ giác BMNC là hình thang.

b) Tứ giác MNPB là hình gì? Tại sao?

Đáp ánarrow-down-icon
bai-4-7-trang-83-toan-lop-8-tap-1.png

a) Vì M, N lần lượt là trung điểm của các cạnh AB, AC nên MN là đường trung bình của tam giác ABC suy ra MN // BC hay MN //  BP.

Tứ giác BMNC có MN //  BP nên tứ giác BMNC là hình thang (đpcm).

b) Vì N, P lần lượt là trung điểm của các cạnh AC, BC nên NP là đường trung bình của tam giác ABC suy ra NP // AB hay NP // MB.

Tứ giác MNPB có MN // BP; BM // NP (chứng minh trên).

Do đó, tứ giác MNPB là hình bình hành.

Câu hỏi 4.8

83

Cho tam giác ABC có trung tuyến AM. Lấy điểm D và E trên cạnh AB sao cho AD = DE = EB và D nằm giữa hai điểm A, E.

a) Chứng minh DC // EM.

b) DC cắt AM tại I. Chứng minh I là trung điểm của AM.

Đáp ánarrow-down-icon
bai-4-8-trang-83-toan-lop-8-tap-1.png

a) Vì AM là đường trung tuyến của tam giác ABC nên M là trung điểm của BC.

Ta có BE = DE và E ∈ BD nên E là trung điểm của BD.

Xét tam giác BCD có E, M lần lượt là trung điểm của BD, BC nên EM là đường trung bình của tam giác BCD.

Do đó DC // EM (tính chất đường trung bình).

b) Ta có D là trung điểm của AE (vì AD = DE, D ∈ AE).

Mà DI // EM (vì DC // EM).

Do đó DI là đường trung bình của tam giác AEM.

Suy ra I là trung điểm của AM.

Câu hỏi 4.9

83

Cho hình chữ nhật ABCD có AC cắt BD tại O. Gọi H, K lần lượt là trung điểm của AB, AD. Chứng minh tứ giác AHOK là hình chữ nhật.

Đáp ánarrow-down-icon

Vì \(A B C D\) là hình chữ nhật nên \(\widehat{B A D}=90^{\circ}\) và hai đường chéo \(A C, B D\) bằng nhau và cắt nhau tại trung điểm \(\mathrm{O}\) của mỗi đường.
Suy ra \(A B \perp A D ; O\) là trung điểm của \(A C\) và \(B D\).
\(\mathrm{Vi} \mathrm{O}, \mathrm{H}\) lần lượt là trung điểm của \(\mathrm{BD}\) và \(\mathrm{AB}\) nên \(\mathrm{OH}\) là đường trung bình của tam giác ABD.
Suy ra \(\mathrm{OH} / / \mathrm{AD}\) mà \(\mathrm{AB} \perp \mathrm{AD}\) nên \(\mathrm{OH} \perp \mathrm{AB}\) hay \(\widehat{A H O}=90^{\circ}\).
Tương tự, ta chứng minh được: \(\mathrm{OK} \perp \mathrm{AD}\) hay \(\widehat{A K O}=90^{\circ}\).
Ta có: \(\widehat{B A D}+\widehat{A H O}+\widehat{A K O}+\widehat{H O K}=360^{\circ}\)
\(90^{\circ}+90^{\circ}+90^{\circ}+\widehat{H O K}=360^{\circ}\)
\(270^{\circ}+\widehat{H O K}=360^{\circ}\)
Suy ra \(\widehat{H O K}=360^{\circ}-270^{\circ}=90^{\circ}\).
Tứ giác AHOK có \(\widehat{B A D}=90^{\circ} ; \widehat{A H O}=90^{\circ} ; \widehat{A K O}=90^{\circ} ; \widehat{H O K}=90^{\circ}\).

Do đó, tứ giác AHOK là hình chữ nhật.