Bài 19: Hình chữ nhật. Hình thoi. Hình bình hành. Hình thang cân
Hoạt động 1
89
Em hãy tìm một số hình ảnh của hình chữ nhật trong thực tế.
Gợi ý
Em hãy tìm một số hình ảnh của hình chữ nhật trong cuộc sống hàng ngày.
Đáp án
Một số hình ảnh của hình chữ nhật: mặt cửa, màn hình ti vi, mặt tủ lạnh, mặt bàn, mặt gạch ốp tường, mảnh vườn, mặt chiếc hộp, mặt quyển sách, ...
Hoạt động 2
89
Quan sát hình chữ nhật ở hình 4.8a.
1. Nêu tên đỉnh, cạnh, đường chéo, hai cạnh đối của hình chữ nhật ABCD (h.4.8b).
2. Dùng thước đo góc để đo và so sánh các góc của hình chữ nhật ABCD.
3. Dùng thước thẳng hoặc compa để so sánh hai cạnh đối, hai đường chéo của hình chữ nhật ABCD.
Gợi ý
Quan sát hình và trả lời câu hỏi
Đáp án
1) Đỉnh: A, B, C, D
Cạnh: AB, BC, CD, DA
Đường chéo: AC, BD
Hai cạnh đối: AB và CD; BC và AD
2) Ta đo được: \(\widehat{A} = 90^0; \widehat{B} = 90^0; \widehat{C} = 90^0; \widehat{D} = 90^0\). Vậy các góc của hình chữ nhật đều bằng nhau và bằng 90o
3) Ta đo được: AB = CD ; AD = BC nên hai cạnh đối của hình chữ nhật bằng nhau
AC = BD nên hai đường chéo của hình chữ nhật bằng nhau
Thực hành 1
90
1. Vẽ hình chữ nhật ABCD có một cạnh bằng 5 cm, một cạnh bằng 3 cm theo hướng dẫn sau:
Bước 1. Vẽ đoạn thẳng AB = 5 cm.
Bước 2. Vẽ đường thẳng vuông góc với AB tại A. Trên đường thẳng đó lấy điểm D sao cho AD = 3 cm.
Bước 3. Vẽ đường thẳng vuông góc với AB tại B. Trên đường thẳng đó lấy điểm C sao cho BC = 3 cm.
Bước 4. Nối D với C ta được hình chữ nhật ABCD.
2. Em hãy kiểm tra lại hình vừa vẽ xem các cạnh đối có bằng nhau không? Các góc có bằng nhau không?
Gợi ý
Vẽ theo các bước rồi đo các cạnh, các góc của hình chữ nhật rồi so sánh
Đáp án
1. Bước 1. Vẽ đoạn thẳng AB = 5 cm
Bước 2. Vẽ đường thẳng vuông góc với AB tại A. Trên đường thẳng đó lấy điểm D sao cho AD = 3 cm.
Bước 3. Vẽ đường thẳng vuông góc với AB tại B. Trên đường thẳng đó lấy điểm C sao cho BC = 3 cm.
Bước 4. Nối D với C ta được hình chữ nhật ABCD.
2. Em dùng thước thẳng và thước vuông để kiểm tra
+ AB = CD ; AD = BC nên hai cạnh đối của hình chữ nhật bằng nhau
+ \(\widehat{A} = 90^0; \widehat{B} = 90^0; \widehat{C} = 90^0; \widehat{D} = 90^0\). Vậy các góc của hình chữ nhật đều bằng nhau và bằng 90o
Hoạt động 3
90
1. Trong các đồ vật có ở hình 4.9, đồ vật nào có dạng hình thoi?
2. Em hãy tìm thêm một số hình ảnh khác của hình thoi trong thực tế.
Gợi ý
- Quan sát hình và trả lời câu hỏi.
- Em hãy tìm thêm 1 số hình ảnh khác của hình thoi trong cuộc sống hàng ngày.
Đáp án
1) Đồ vật có dạng hình thoi là mặt chiếc nhẫn
2) Một số hình ảnh khác của hình thoi trong thực tế: cánh diều, họa tiết Trtrí, cánh cửa kéo,...
Hoạt động 4
91
Quan sát hình thoi ở hình 4.10a.
1.Dùng thước thẳng hoặc compa so sánh các cạnh của hình thoi (h.4.10b).
2. Kiểm tra xem hai đường chéo của hình thoi có vuông góc với nhau không?
3. Các cạnh đối của hình thoi có song song với nhau không?
4. Các góc đối của hình thoi có bằng nhau không?
Gợi ý
Quan sát hình 4.10 và trả lời câu hỏi.
Đáp án
1) Dùng thước thẳng hoặc compa, ta được: AB = BC = CD = AD. Vậy các cạnh của hình thoi bằng nhau.
2) Dùng eke ta thấy AC vuông góc với BD. Vậy hai đường chéo của hình thoi vuông góc với nhau.
3) + Khi đặt eke vuông góc với AB, ta thấy eke cũng vuông góc với CD. Do đó AB và CD song song với nhau.
+ Khi đặt eke vuông góc với BC, ta thấy eke cũng vuông góc với AD. Do đó BC và AD song song với nhau.
Vậy các cạnh đối của hình thoi song song với nhau.
4) Gấp giấy, ta thấy các góc đối của hình thoi ABCD bằng nhau.
Câu hỏi
92
Quan sát hình vẽ bên. Hãy tìm điểm E trên đoạn thẳng BC, điểm F trên đoạn thẳng AD để tứ giác ABEF là hình thoi.
Gợi ý
Hình thoi có 4 cạnh bằng nhau.
Đáp án
Trên BC lấy điểm E sao cho BE=AB
Trên AD lấy điểm F sao cho AF=AB
Ta được: AB = BE = EF = AF nên tứ giác ABEF là hình thoi
Thực hành 2
91
1.Vẽ hình thoi ABCD có cạnh bằng 3 cm theo hướng dẫn sau:
Bước 1. Vẽ đoạn thẳng AB = 3 cm.
Bước 2. Vẽ đường thẳng đi qua B. Lấy điểm C trên đường thẳng đó sao cho BC = 3 cm.
Bước 3. Vẽ đường thẳng đi qua C và song song với cạnh AB. Vẽ đường thẳng đi qua A và song song với cạnh BC.
Bước 4. Hai đường thẳng này cắt nhau tại D, ta được hình thoi ABCD.
2. Em hãy kiểm tra lại hình vừa vẽ xem các cạnh có bằng nhau không?
3. Gấp, cắt hình thoi từ tờ giấy hình chữ nhật theo hướng dẫn sau:
Bước 1. Gấp đôi tờ giấy sau đó lại gấp đôi một lần nữa sao cho xuất hiện một góc vuông với cạnh là các nếp gấp.
Bước 2. Vẽ một đoạn thẳng nối hai điểm tùy ý trên hai cạnh của góc vuông.
Bước 3. Dùng kéo cắt theo đoạn thẳng vừa vẽ rồi mở ra, ta được một hình thoi.
Gợi ý
Em hãy thực hiện theo các bước đề bài hướng dẫn
Đáp án
1. Bước 1. Vẽ đoạn thẳng AB = 3 cm.
Bước 2. Vẽ đường thẳng đi qua B. Lấy điểm C trên đường thẳng đó sao cho BC = 3 cm.
Bước 3. Vẽ đường thẳng đi qua C và song song với cạnh AB. Vẽ đường thẳng đi qua A và song song với cạnh BC.
Bước 4. Hai đường thẳng này cắt nhau tại D, ta được hình thoi ABCD.
2. Em lấy thước thẳng đo được AB = BC = CD = DA = 3 cm. Vậy các cạnh của hình thoi ABCD vừa vẽ bằng nhau.
3. Bước 1. Gấp đôi tờ giấy sau đó lại gấp đôi một lần nữa sao cho xuất hiện một góc vuông với cạnh là các nếp gấp.
Bước 2. Vẽ một đoạn thẳng nối hai điểm tùy ý trên hai cạnh của góc vuông.
Bước 3. Dùng kéo cắt theo đoạn thẳng vừa vẽ rồi mở ra, ta được một hình thoi.
Vận dụng
92
Em hãy vẽ đường trang trí theo mẫu dưới đây rồi tô màu tuỳ ý.
Gợi ý
Em hãy vẽ hình trên và tô màu theo ý thích của mình.
Đáp án
Gợi ý tô màu
Hoạt động 5
92
1. Hình bình hành có trong hình ảnh nào dưới đây (h.4.11)?
2.Em hãy tìm thêm một số hình ảnh khác của hình bình hành trong thực tế.
Gợi ý
1. Quan sát hình 4.11 và trả lời câu hỏi
2. Em hãy tìm thêm một số hình ảnh khác của hình bình hành ngoài thực tế cuộc sống.
Đáp án
1) Hình bình hành có ở hình c
2) Một số hình ảnh của hình bình hành trong thực tế: Ô cửa sổ, mái nhà, tấm chắn lan can, ...
Hoạt động 6
93
Quan sát hình bình hành ở hình 4.12a.
1. Dùng thước thẳng đo và so sánh độ dài các cạnh đối của hình bình hành ABCD (1.4.12b).
2. Các góc đối của hình bình hành ABCD có bằng nhau không?
3. Các cạnh đối của hình bình hành ABCD có song song với nhau không?
Gợi ý
Dùng thước thẳng và quan sát hình 4.12 để kiểm tra.
Đáp án
1) Ta đo được: AB = CD; BC = AD. Vậy các cạnh đối của hình bình hành bằng nhau
2) OA = OC; OB = OD
3) + Khi đặt eke vuông góc với AB, ta thấy eke cũng vuông góc với CD. Do đó AB và CD song song với nhau.
+ Khi đặt eke vuông góc với BC, ta thấy eke cũng vuông góc với AD. Do đó BC và AD song song với nhau.
Vậy các cạnh đối của hình bình hành song song với nhau.
4) Gấp giấy, ta thấy các góc đối của hình bình hành bằng nhau.
Thực hành 3
93
Vẽ hình bình hành ABCD có AB = 5 cm, BC = 3 cm theo hướng dẫn sau:
Bước 1. Vẽ đoạn thẳng AB = 5 cm.
Bước 2. Vẽ đường thẳng đi qua B. Trên đường thẳng đó lấy điểm C sao cho BC = 3 cm.
Bước 3. Vẽ đường thẳng đi qua A và song song với BC, đường thẳng qua C và song song với AB. Hai đường thẳng này cắt nhau tại D, ta được hình bình hành ABCD.
Gợi ý
Vẽ theo các bước đề bài hướng dẫn
Đáp án
Bước 1. Vẽ đoạn thẳng AB = 5 cm.
Bước 2. Vẽ đường thẳng đi qua B. Trên đường thẳng đó lấy điểm C sao cho BC = 3 cm.
Bước 3. Vẽ đường thẳng đi qua A và song song với BC, đường thẳng qua C và song song với AB. Hai đường thẳng này cắt nhau tại D, ta được hình bình hành ABCD.
Hoạt động 7
94
Mặt bàn ở hình bên là hình ảnh của một hình thang cân. Em hãy tìm thêm một số hình ảnh khác của hình thang cân trong thực tế.
Gợi ý
Em hãy tìm thêm một số hình ảnh khác của hình thang cân trong thực tế cuộc sống.
Đáp án
Một số hình ảnh hình thang cân trong thực tế: họa tiết Trtrí, cái thang, mặt túi xách, mặt cắt của tòa tháp, ...
Hoạt động 8
94
Quan sát hình thang cân ở hình 4.13a.
1. Gọi tên các đỉnh, đáy lớn, đáy nhỏ, đường chéo, cạnh bên và các góc kề đáy lớn của hình thang cân ABCD (14.13b)
2. Sử dụng thước thẳng hoặc compa để so sánh hai cạnh bên, hai đường chéo của hình thang cân ABCD.
3. Hai đáy của hình thang cân ABCD có song song với nhau không?
4. Hai góc kề một đáy của hình thang cân ABCD có bằng nhau không?
Gợi ý
Quan sát hình vẽ và trả lời câu hỏi.
Đáp án
1) Đỉnh: A, B, C, D
Đáy lớn: DC
Đáy nhỏ: AB
Đường chéo: AC, BD
Cạnh bên AD, BC
2) Dùng thước thẳng hoặc compa, ta đo được: AD = BC; AC = BD
Vậy: Hai cạnh bên hình thang cân bằng nhau
Hai đường chéo hình thang cân bằng nhau
3) Khi đặt eke vuông góc với AB ta thấy eke cũng vuông góc với CD. Do đó AB và CD song song với nhau.
Vậy hai đáy của hình thang cân song song với nhau
4) Hai góc kề một đáy của hình thang bằng nhau
Luyện tập
94
Hình nào trong các hình đã cho là hình thang cân? Hãy cho biết tên hình thang cân đó.
Gợi ý
Hình thang cân có hai cạnh bên bằng nhau
Đáp án
Hình thang cân trong các hình thang là : HKIJ (vì có HJ = IK)
Thực hành 4
95
Gấp, cắt hình thang cân từ tờ giấy hình chữ nhật.
Bước 1: Gấp đôi tờ giấy.
Bước 2: Vẽ một đoạn thẳng nối hai điểm tùy ý trên hai cạnh đối diện (cạnh không chứa nếp gấp).
Bước 3: Cắt theo đường vừa vẽ.
Bước 4: Mở tờ giấy ra ta được một hình thang cân.
Gợi ý
Gấp và cắt theo các bước đề bài hướng dẫn
Đáp án
Bước 1. Gấp đôi tờ giấy.
Bước 2: Vẽ một đoạn thẳng nối hai điểm tùy ý trên hai cạnh đối diện (cạnh không chứa nếp gấp).
Bước 3: Cắt theo đường vừa vẽ.
Bước 4. Mở tờ giấy ra ta được một hình thang cân.
Bài tập 4.9
95
Vẽ hình chữ nhật có một cạnh dài 6 cm, một cạnh dài 4 cm.
Gợi ý
Bước 1. Vẽ đoạn thẳng AB = 6 cm.
Bước 2. Vẽ đường thẳng vuông góc với AB tại A. Trên đường thẳng đó lấy điểm D sao cho AD = 4 cm.
Bước 3. Vẽ đường thẳng vuông góc với AB tại B. Trên đường thẳng đó lấy điểm C sao cho BC = 4 cm.
Bước 4. Nối D với C ta được hình chữ nhật ABCD.
Đáp án
Bài tập 4.10
95
Vẽ hình thoi có cạnh 4 cm.
Gợi ý
Bước 1. Vẽ đoạn thẳng AB = 4 cm.
Bước 2. Vẽ đường thẳng đi qua B. Lấy điểm C trên đường thẳng đó sao cho BC = 4 cm.
Bước 3. Vẽ đường thẳng đi qua C và song song với cạnh AB. Vẽ đường thẳng đi qua A và song song với cạnh BC.
Bước 4. Hai đường thẳng này cắt nhau tại D, ta được hình thoi ABCD cạnh 4 cm.
Đáp án
Bài tập 4.11
95
Vẽ hình bình hành có độ dài một cạnh bằng 6 cm, một cạnh bằng 3 cm.
Gợi ý
Bước 1. Vẽ đoạn thẳng AB = 6 cm.
Bước 2. Vẽ đường thẳng đi qua B. Trên đường thẳng đó lấy điểm C sao cho BC = 3 cm.
Bước 3. Vẽ đường thẳng đi qua A và song song với BC, đường thẳng qua C và song song với AB. Hai đường thẳng này cắt nhau tại D, ta được hình bình hành ABCD.
Đáp án
Bài tập 4.12
95
Hãy kể tên các hình thang cân, hình chữ nhật có trong hình lục giác đều sau:
Gợi ý
Quan sát hình lục giác đều đã cho và kể tên các hình thang cân, hình chữ nhật.
Đáp án
Các hình thang cân: ABCD, BCDE, CDEF, DEFA, EFAB, FABC.
Các hình chữ nhật: ABDE, BCEF, CDFA.
Bài tập 4.13
95
Cho hình bình hành ABCD, hai đường chéo AC và BD cắt nhau tại điểm I. Sử dụng compa hoặc thước thẳng kiểm tra xem điểm I có là trung điểm của hai đường chéo AC và BD không?
Gợi ý
Dùng thước kiểm tra xem IB có bằng ID không, IA có bằng IC không.
Đáp án
IA = IC và IB = ID => Điểm I là trung điểm của hai đường chéo AC và BD.
Bài tập 4.14
95
Vẽ và cắt từ giấy một hình thoi tuỳ ý. Sau đó cắt hình thoi theo hai đường chéo của nó để được bốn mảnh. Ghép lại bốn mảnh đó để được một hình chữ nhật.
Gợi ý
Làm theo hướng dẫn của đề bài.
Đáp án
Bài tập 4.15
95
"Bàn làm việc đa năng: Hãy cắt 6 hình thang cân giống nhau rồi ghép thành hình mặt chiếc bàn làm việc như hình dưới đây: