Bài 3: Phép cộng và phép trừ phân số

Khởi động

34

Thái Bình Dương bao phủ khoảng \(\frac{1}{3}\) bề mặt Trái Đất, Đại Tây Dương bao phủ khoảng \(\frac{1}{5}\) bề mặt Trái Đất.

Thái Bình Dương và Đại Tây Dương bao phủ khoảng bao nhiêu phần bề mặt Trái Đất? Thái Bình Dương bao phủ nhiều hơn Đại Tây Dương bao nhiêu phần bề mặt Trái Đất?

Gợi ýarrow-down-icon

Cộng, trừ các phân số

Đáp ánarrow-down-icon

Thái Bình Dương và Đại Tây Dương bao phủ khoảng số phần bề mặt Trái Đất là:

\(\frac{1}{3}\)+\(\frac{1}{5}\)= \(\frac{5}{15}\)+\(\frac{3}{15}\)=\(\frac{8}{15}\)

Thái Bình Dương bao phủ nhiều hơn Đại Tây Dương số phần bề mặt Trái Đất là:

\(\frac{1}{3}\)- \(\frac{1}{5}\)=\(\frac{5}{15}\)- \(\frac{3}{15}\) =\(\frac{2}{15}\)

Luyện tập vận dụng 1

35

Tính:

a)  \(\frac{-3}{7}\)+\(\frac{2}{7}\)

b)  \(\frac{-4}{9}\)+\(\frac{2}{-3}\)

Gợi ýarrow-down-icon

Muốn cộng 2 phân số có cùng mẫu số, ta cộng tử với tử, giữ nguyên mẫu

Muốn cộng 2 phân số không cùng mẫu số, ta quy đồng mẫu những phân số đó rồi cộng các tử và giữ nguyên mẫu

Đáp ánarrow-down-icon

a)   \(\frac{-3}{7}\)+\(\frac{2}{7}\)\(\frac{(-3)+2}{7}\)\(\frac{-1}{7}\)

b)  \(\frac{-4}{9}\)+\(\frac{2}{-3}\)=\(\frac{-4}{9}\)+\(\frac{-2}{3}\)\(\frac{-4}{9}\)+\(\frac{-6}{9}\)=\(\frac{(-4)+(-6)}{9}\)=\(\frac{-10}{9}\)

Luyện tập vận dụng 2

35

Tính một cách hợp lí:

a)  \(\frac{-5}{9}+\frac{4}{11}+\frac{7}{11}\)

b) \(\frac{-2}{5}+\frac{3}{8}+ \frac{-3}{5}+\frac{13}{8}\)

Gợi ýarrow-down-icon

Nhóm các số hạng có cùng mẫu số

Đáp ánarrow-down-icon

a) \(\frac{-5}{9}+\frac{4}{11}+\frac{7}{11}\)=\(\frac{-5}{9}+(\frac{4}{11}+\frac{7}{11}\))=\(\frac{-5}{9}+\frac{11}{11}=\frac{-5}{9}+1=\frac{-5}{9}+\frac{9}{9}=\frac{4}{9}\)

b) \(\frac{-2}{5}+\frac{3}{8}+ \frac{-3}{5}+\frac{13}{8}\)= (\(\frac{-2}{5}+\frac{-3}{5})+ (\frac{3}{8}+\frac{13}{8})\)=

\(\frac{-5}{5}+\frac{16}{8}\)= -1 +2 =1

Luyện tập vận dụng 3

37

Tính: \(\frac{7}{-10}-\frac{9}{10}\)

Gợi ýarrow-down-icon

Đưa 2 phân số về dạng có cùng mẫu số rồi thực hiện phép trừ 2 phân số có cùng mẫu số

Đáp ánarrow-down-icon

Ta có:

\(\frac{7}{-10}-\frac{9}{10}\)= \(\frac{-7}{10}-\frac{9}{10}\)= \(\frac{-7-9}{10}\)= \(\frac{-16}{10}\)= \(\frac{-8}{5}\)

Hoạt động 4

37

a) Phân số \(\frac{2}{5}\) có phải là số đối của phân số \(\frac{-2}{5}\) không?

b) Tính và so sánh các kết quả sau: \(\frac{-3}{7}\)\(\frac{2}{-5}\) và \(\frac{-3}{7}\)\(\frac{2}{5}\)

Gợi ýarrow-down-icon

Số đối của nhau có tổng là 0

Quy đồng và cộng, trừ phân số

Đáp ánarrow-down-icon

a) Phân số \(\frac{2}{5}\) là số đối của phân số \(\frac{-2}{5}\) vì \(\frac{2}{5}\)\(\frac{-2}{5}\)=0

b) Ta có:

*\(\frac{-3}{7}\)\(\frac{2}{-5}\)\(\frac{-3}{7}\)\(\frac{-2}{5}\)\(\frac{-15}{35}\)\(\frac{-14}{35}\)\(\frac{-1}{35}\)

\(\frac{-3}{7}\)\(\frac{2}{5}\)\(\frac{-15}{35}\)\(\frac{14}{35}\)=\(\frac{-1}{35}\)

Như vậy, \(\frac{-3}{7}\)\(\frac{2}{-5}\) = \(\frac{-3}{7}\)\(\frac{2}{5}\)

 

Luyện tập vận dụng 4

37

Tính:

\(\frac{7}{12}\)- \(\frac{-9}{20}\) 

Gợi ýarrow-down-icon

Quy đồng về 2 phân số có cùng mẫu

Đáp ánarrow-down-icon

\(\frac{7}{12}\)- \(\frac{-9}{20}\)

= \(\frac{7}{12}\)+ \(\frac{9}{20}\)

=\(\frac{35}{60}\)+ \(\frac{27}{60}\)

=\(\frac{35+27}{60}\)

=\(\frac{62}{60}\)

=\(\frac{31}{30}\)

Luyện tập vận dụng 5

37

Tính một cách hợp lí:

\(\frac{-2}{49} – (\frac{47}{49} + \frac{5}{-3})\)

Gợi ýarrow-down-icon

Phá ngoặc, nhóm các phân số có cùng mẫu số

Đáp ánarrow-down-icon

Ta có: \(\frac{-2}{49} – (\frac{47}{49} + \frac{5}{-3})\)

= \(\frac{-2}{49} – \frac{47}{49}- \frac{5}{-3}\)

= \(\frac{(-2)- 47}{49} + \frac{5}{3}\)

=\(\frac{-49}{49} + \frac{5}{3}\)

= \(-1 + \frac{5}{3}\)

=\(\frac{-3}{3} + \frac{5}{3}\)

=\(\frac{2}{3}\)

Bài tập 1

38

Tính:

a)  \(\frac{-2}{9} + \frac{7}{-9}\)

b) \(\frac{1}{-6} + \frac{13}{-15}\)

c) \(\frac{5}{-6} + \frac{-5}{12}+\frac{7}{18}\)

Gợi ýarrow-down-icon

Muốn cộng 2 phân số không cùng mẫu số, ta quy đồng mẫu những phân số đó rồi cộng các tử và giữ nguyên mẫu

Đáp ánarrow-down-icon

a)\(\frac{-2}{9} + \frac{7}{-9}= \frac{-2}{9} + \frac{-7}{9}\)\(=\frac{(-2) +(-7)}{9}= \frac{-9}{9}=-1\)

b)\(\frac{1}{-6} + (\frac{13}{-15})\) \(=\frac{-1}{6}+ \frac{-13}{15}= \frac{-5}{30}+\frac{-26}{30}=\frac{(-5) +(-26)}{30}=\frac{-31}{30}\)

c)\(\frac{5}{-6} + \frac{-5}{12}+\frac{7}{18}= \frac{-5}{6}+ \frac{-5}{12}+\frac{7}{18}\)

\(=\frac{(-30)}{36}+\frac{-15}{36}+\frac{14}{36}\)

\(=\frac{(-30)+(-15)+14}{36}=\frac{-31}{36}\)

Bài tập 2

38

Tính một cách hợp lí:

a)\(\frac{2}{9}+ \frac{-3}{10}+ \frac{-7}{10}\)

b)\(\frac{-11}{6}+ \frac{2}{5}+ \frac{-1}{6}\)

c)\(\frac{-5}{8} +\frac{12}{7}+\frac{13}{8}+\frac{2}{7}\)

Gợi ýarrow-down-icon

Nhóm các phân số có cùng mẫu số

Đáp ánarrow-down-icon

a) \(\frac{2}{9}+ \frac{-3}{10}+ \frac{-7}{10}=\frac{2}{9}+(\frac{-3}{10}+ \frac{-7}{10})= \frac{2}{9} + \frac{-10}{10}\)\(=\frac{2}{9}+ (-1)= \frac{2}{9} + \frac{-9}{9}=\frac{-7}{9}\)

b) \(\frac{-11}{6}+ \frac{2}{5}+ \frac{-1}{6}= (\frac{-11}{6}+\frac{-1}{6})+\frac{2}{5}= \frac{-12}{6}+\frac{2}{5}\)\(=(-2)+\frac{2}{5}= \frac{-10}{5}+ \frac{2}{5}= \frac{-8}{5}\)

c) \(\frac{-5}{8} +\frac{12}{7}+\frac{13}{8}+\frac{2}{7}= (\frac{-5}{8}+\frac{13}{8}) + (\frac{12}{7}+\frac{2}{7})\)\(\frac{8}{8}+\frac{14}{7}= 1 +2 =3\)

Bài tập 3

38

Tìm số đối của mỗi phân số sau:

\(\frac{9}{25}; \frac{-8}{27}; -\frac{15}{31}; \frac{-3}{-5}; \frac{5}{-6}\)

Gợi ýarrow-down-icon

Số đối của \(\frac{a}{b}\)\(\frac{-a}{b}\) hay \(\frac{a}{-b}\)

Đáp ánarrow-down-icon

Số đối của \(\frac{9}{25}\)\(\frac{-9}{25}\)

Số đối của \(\frac{-8}{27}\)\(\frac{8}{27}\)

Số đối của \(-\frac{15}{31}\)\(\frac{15}{31}\)

Số đối của \(\frac{-3}{-5}\)\(\frac{-3}{5}\)

Số đối của \(\frac{5}{-6}\)\(\frac{5}{6}\)

Bài tập 4

38

Tính:

a) \(\frac{5}{16}- \frac{5}{24}\)

b) \(\frac{2}{11}+(\frac{-5}{11}- \frac{9}{11})\)

c) \(\frac{1}{10}- (\frac{5}{12}- \frac{1}{15})\)

Gợi ýarrow-down-icon

*Phá ngoặc

*Muốn cộng, trừ 2 phân số có cùng mẫu số, ta cộng, trừ tử với tử, giữ nguyên mẫu

*Muốn cộng, trừ 2 phân số không cùng mẫu số, ta quy đồng mẫu những phân số đó rồi cộng, trừ các tử và giữ nguyên mẫu

Đáp ánarrow-down-icon

a) \(\frac{5}{16}- \frac{5}{24}=\frac{15}{48}- \frac{10}{48}=\frac{15-10}{48}=\frac{5}{48}\)

b) \(\frac{2}{11}+(\frac{-5}{11}- \frac{9}{11}) = \frac{2}{11}+\frac{-5}{11}- \frac{9}{11}= \frac{2+(-5)-9}{11}=\frac{-12}{11}\)

c)   \(\frac{1}{10}- (\frac{5}{12}- \frac{1}{15})=\frac{1}{10}- \frac{5}{12}+ \frac{1}{15}= \frac{6}{60}+\frac{25}{60}+\frac{4}{60}=\frac{6-25+4}{60}=\frac{-15}{60}=\frac{-1}{4}\)

Bài tập 5

38

Tính một cách hợp lí:

a) \(\frac{27}{13}-\frac{106}{111} +\frac{-5}{111}\)

b) \(\frac{12}{11}-\frac{-7}{19} +\frac{12}{19}\)

c) \(\frac{5}{17}-\frac{25}{31} +\frac{12}{17}+\frac{-6}{31}\)

Gợi ýarrow-down-icon

Nhóm các phân số có cùng mẫu số

Đáp ánarrow-down-icon

a)\(\frac{27}{13}-\frac{106}{111} +\frac{-5}{111}=\frac{27}{13} + (\frac{-106}{111}+ \frac{-5}{111})\)\(= \frac{27}{13}+ \frac{-111}{111}= \frac{27}{13} +(-1)\)\(= \frac{27}{13}+ \frac{-13}{13}= \frac{14}{13}\)

b)\(\frac{12}{11}-\frac{-7}{19}+\frac{12}{19}= \frac{12}{11}+(\frac{7}{19}+\frac{12}{19})\)\(=\frac{12}{11} +\frac{19}{19}=\frac{12}{11}+1\)\(=\frac{12}{11}+\frac{11}{11}=\frac{23}{11}\)

c) \(\frac{5}{17}-\frac{25}{31} +\frac{12}{17}+\frac{-6}{31}=(\frac{5}{17}+\frac{12}{17})+(\frac{-25}{31}+\frac{-6}{31})\)\(=\frac{17}{17}+\frac{-31}{31}=1+(-1)= 0\)

Bài tập 6

38

Tìm x, biết:

a)  x - \(\frac{5}{6}=\frac{1}{2}\)

b)  \(\frac{-3}{4} – x = \frac{-7}{12}\)

Gợi ýarrow-down-icon

Số bị trừ= hiệu + số trừ

Số trừ= số bị trừ - hiệu

Đáp ánarrow-down-icon

a) x - \(\frac{5}{6}=\frac{1}{2}\)

x = \(\frac{1}{2} +\frac{5}{6}\)

x = \(\frac{3}{6}+\frac{5}{6}\)

x = \(\frac{8}{6}\)

x =\(\frac{4}{3}\)

Vậy  x=\(\frac{4}{3}\)

b) \(\frac{-3}{4} – x = \frac{-7}{12}\)

x  = \(\frac{-3}{4} - \frac{-7}{12}\)

x = \(\frac{-3}{4}+\frac{7}{12}\)

x  = \(\frac{-9}{12}+\frac{7}{12}\)

x  = \(\frac{-2}{12}\)

x= \(\frac{-1}{6}\)

Vậy x= \(\frac{-1}{6}\)

Bài tập 7

38

Một xí nghiệp trong tháng Giêng đạt \(\frac{3}{8}\) kế hoạch của Quý I, tháng Hai đạt \(\frac{2}{7}\) kế hoạch của Quý I. Tháng Ba xí nghiệp phải đạt được bao nhiêu phần kế hoạch của Quý I?

Gợi ýarrow-down-icon

Cả Quý I được coi là 1 phần Quý I

Đáp ánarrow-down-icon

Tháng Ba xí nghiệp phải đạt được số phần kế hoạch của Quý I là:

\(1-\frac{3}{8}- \frac{2}{7}= \frac{56}{56} - \frac{21}{56}- \frac{16}{56}=\frac{19}{56}\) ( kế hoạch Quý I)

Bài tập 8

38

Bốn tổ của lớp 6A đóng góp sách cho góc thư viện như sau: tổ I góp \(\frac{1}{4}\) số sách của lớp, tổ II góp \(\frac{9}{40}\) số sách của lớp, tổ III góp \(\frac{1}{5}\) số sách của lớp, tổ IV góp phần còn lại. Tổ IV đã góp bao nhiêu phần số sách của lớp?

Gợi ýarrow-down-icon

Số sách của lớp được coi là 1 phần

Đáp ánarrow-down-icon

Tổ IV đã góp số phần số sách của lớp là:

\(1 - \frac{1}{4}\) - \(\frac{9}{40}\) - \(\frac{1}{5}\)= \(\frac{40}{40}\)-\(\frac{10}{40}\)- \(\frac{9}{40}\)- \(\frac{8}{40}\)= \(\frac{13}{40}\)