113
Loài người chúng ta đã được hình thành như thế nào?
Lý thuyết tiến hóa lớn
Loài người hiện đại là kết quả của một quá trình tiến hóa lâu dài từ vượn người. Quá trình tiến hóa này được thúc đẩy bởi chọn lọc tự nhiên, biến đổi gen, và giao phối. Các đặc điểm quan trọng trong quá trình tiến hóa của con người bao gồm đi bằng hai chân, bộ não phát triển lớn, ngón tay cái đối diện, và ngôn ngữ.
113
Phân biệt giữa tiến hóa lớn với tiến hóa nhỏ.
Lý thuyết tiến hóa lớn và tiến hóa nhỏ
115
Cho các sự kiện sau: (a) protobiont mang các đặc tính sống hình thành tế bào sơ khai, (b) hình thành tế bào nhân sơ, (c) các chất vô cơ được xúc tác thành các hợp chất hữu cơ đơn giản trong điều kiện khí hậu nguyên thủy, (d) hình thành tế bào nhân thực sơ khai, (e) các hợp chất hữu cơ đơn giản xảy ra phản ứng tạo thành các đại phân tử hữu cơ, (g) hình thành sinh vật đa bào dị dưỡng, (h) hình thành sinh vật đa bào tự dưỡng, (k) các protobiont tổ hợp tự do với các đại phân tử hữu cơ, (i) hình thành tế bào nhân thực mang ti thể, (m) hình thành tế bào nhân thực mang ti thể và lục lạp.
Dựa vào kiến thức trong mục Il, xác định các sự kiện thuộc về mỗi giai đoạn tiền hóa. Vẽ sơ đồ sắp xếp các sự kiện theo trình tự tiến hóa trong sinh giới.
Dựa vào kiến thức trong mục II
(c) → (e) → (k) → (a) → (b) → (d) → (i) → (g)
(c) → (e) → (k) → (a) → (b) → (d) → (m) → (h)
117
Theo Stanley Miller và Harold Urey, bầu khí quyển nguyên thủy không có oxygen. Sự xuất hiện và tích luỹ oxygen trong khí quyển của Trái Đất cách đây 2,5 tỷ năm đã ảnh hưởng như thế nào đến các sinh vật tồn tại trước đó?
Bầu khí quyển nguyên thủy không có oxygen
Sự xuất hiện và tích lũy oxy trong khí quyển Trái Đất cách đây 2,5 tỷ năm là một sự kiện quan trọng trong lịch sử Trái Đất. Sự kiện này đã dẫn đến sự tuyệt chủng hàng loạt của các sinh vật kỵ khí, tạo điều kiện cho sự phát triển của các sinh vật hiếu khí, đồng thời ảnh hưởng đến môi trường theo nhiều cách khác nhau.
118
Sơ đồ cây tiến hóa dưới đây cho thấy những đặc điểm ở loài tổ tiên xuất hiện ở tất cả các loài trong cùng một nhánh, đặc điểm phát sinh chỉ đặc trưng riêng cho một nhánh. Từ sơ đồ cây sự sống này, hãy giải thích phát sinh chủng loại là kết quả của quá trình tiến hóa (gợi ý: các cá thể đời con vừa thừa hưởng các đặc điểm của bố mẹ vừa có những đặc điểm mới phát sinh do biến dị và tổ hợp lại các gene).
Sơ đồ cây tiến hóa dưới đây cho thấy những đặc điểm ở loài tổ tiên xuất hiện ở tất cả các loài trong cùng một nhánh, đặc điểm phát sinh chỉ đặc trưng riêng cho một nhánh.
- Tiến hóa phân nhánh: Từ một tổ tiên chung, các loài sinh vật dần dần phân nhánh thành các nhóm khác nhau.
- Chọn lọc tự nhiên: Các loài sinh vật thích nghi tốt hơn với môi trường sống có nhiều khả năng sinh tồn và sinh sản hơn, truyền lại các đặc điểm có lợi cho thế hệ sau.
- Biến đổi di truyền: Các đột biến gen và biến đổi gen tạo ra sự đa dạng di truyền trong quần thể.
- Cách li sinh sản: Các quần thể sinh vật bị cách li sinh sản không thể giao phối với nhau, dẫn đến sự hình thành các loài mới.
119
Quan sát Hình 22.4, hãy mô tả tóm tắt ba giai đoạn phát sinh loài người.
Quan sát hình 22.4
3 giai đoạn của quá trình phát sinh loài người:
- Giai đoạn người vượn Ardipithecus: là loài ăn tạp, có dáng đi thẳng nhưng cũng leo trèo giỏi và có ngón cái linh hoạt có thể cầm nắm đồ vật.
- Giai đoạn người vượn Australopithecus: với 4-5 loài người vượn nhỏ, có dáng đi thẳng.
- Giai đoạn chi Homo: Chi Homo gồm nhiều loài có kích thước cơ thể và não lớn hơn so với những loài thuộc chi Australopithecus và đã biết sử dụng công cụ bằng đá. Những loài Homo tiến hóa sau có răng nhỏ, hộp sọ lớn, hàm nhẹ và tí nhô ra phía trước. Tất cả các loài trong nhánh tiến hóa của loài người đều đã tuyệt chủng, chỉ còn tồn tại duy nhất người hiện đại Homo sapiens.
120
Tóm tắt toàn bộ quá trình phát sinh, phát triển sự sống trên Trái Đất.
Quan sát hình 22.4
Cây phát sinh chủng loại loài người cho thấy, loài người được tiến hoá từ loài tổ tiên là vượn người, sống cách đây khoảng hơn 4 triệu năm. Loài người Homo sapiens chỉ mới hình thành cách đây khoảng 300 000 - 200 000 năm.
120
Mỗi người chúng ta có thể làm được những gì để giảm thiểu sự tuyệt chủng của các loài sinh vật trong tự nhiên?
Liên hệ bản thân
Những hành động mỗi người có thể làm để giảm thiểu sự tuyệt chủng của các loài sinh vật trong tự nhiên:
Giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường:
- Tiết kiệm năng lượng: Tắt đèn khi không sử dụng, sử dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng.
- Giảm thiểu rác thải: Hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần, tái sử dụng và tái chế rác thải.
- Sử dụng phương tiện giao thông thân thiện với môi trường: Đi bộ, đi xe đạp, sử dụng phương tiện công cộng thay cho xe máy và ô tô.
- Trồng cây xanh: Góp phần tạo thêm mảng xanh cho môi trường, cung cấp nơi sinh sống cho các loài sinh vật.
Hỗ trợ các hoạt động bảo tồn:
- Ủng hộ các tổ chức bảo tồn: Góp tiền hoặc tham gia các hoạt động tình nguyện của các tổ chức bảo tồn.
- Sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường: Các sản phẩm được chứng nhận là có nguồn gốc bền vững, không gây hại cho môi trường và các loài sinh vật.
- Tránh mua các sản phẩm từ động vật hoang dã: Ví dụ như ngà voi, sừng tê giác, vây cá mập.
- Tăng cường tuyên truyền và giáo dục: Chia sẻ kiến thức về bảo tồn động vật hoang dã với người thân, bạn bè và cộng đồng.
120
Hãy sưu tầm tài liệu mới nhất về cây tiến hóa phát sinh loài người.
Sưu tầm qua sách báo, internet,...
Các bài báo khoa học:
- "The human origin story: What we know now" (Câu chuyện về nguồn gốc con người: Những gì chúng ta biết hiện nay) - Nature, 2023:https://www.nytimes.com/2023/05/17/science/human-origins-africa.html
- "New fossil evidence sheds light on human evolution" (Bằng chứng hóa thạch mới hé lộ về tiến hóa của con người) - Science, 2023:https://evolutionnews.org/2022/10/do-fossils-demonstrate-human-evolution-lets-consider-at-the-technical-literature/
- "A new model for the evolution of Homo sapiens" (Mô hình mới về sự tiến hóa của Homo sapiens) - PNAS, 2023: https://www.discovermagazine.com/planet-earth/its-time-for-a-new-model-of-human-evolution
