Bài 2: Thời gian trong lịch sử

Câu hỏi 1

1. Người xưa sáng tạo ra lịch trên cơ sở nào?

2. Câu đồng dao trong tư liệu 2.1 thể hiện các tính thời gian của người xưa theo âm lịch hay dương lịch?

Mười rằm trăng náu

Mười sáu trăng treo

(Đồng dao Việt Nam)

Gợi ý

1. Dựa vào mục 1 Âm lịch, dương lịch.

2. Liên hệ thực tế.

Đáp án

1. Người xưa dựa vào quan sát và tính toán đã phát hiện quy luật di chuyển của Mặt Trăng, Mặt Trời và Trái Đất để tính thời gian và làm ra lịch.

2. Câu đồng dao trên thể hiện cách tính lịch của người xưa theo âm lịch, tức là cách tính thời gian theo chu kì Mặt trăng quay xung quanh Trái Đất. Thời gian Mặt Trăng chuyển động hết Trái Đất một vòng là một tháng, cho nên đến mùng 10 ta thường không nhìn thấy trăng, nhưng đến ngày 16 thì trăng lại rất sáng và to.

Câu hỏi 2

Dựa vào sơ đồ 2.4 và thông tin trong bài, em hãy giải thích các khái niệm trước Công nguyên, Công nguyên, thập kỉ, thế kỉ, thiên niên kỉ.

Gợi ý

Quan sát sơ đồ

Đáp án

- Lịch chính thức của thế giới hiện nay dựa vào cách tính thời gian của dương lịch, gọi là Công lịch. Công lịch lấy năm 1 là năm tương truyền chúa Giê-su ra đời làm năm đầu tiên của Công nguyên.

+ Trước công nguyên: là năm trước năm đầu tiên của Công nguyên.

+ Công nguyên: là năm từ sau năm 1.

+ 1 Thập kỉ: là 10 năm.

+ 1 Thế kỉ : là 100 năm.

+ 1 Thiên niên kỉ:là 1000 năm.

Luyện tập và Vận dụng 1

Dựa vào sơ đồ 2.4, em hãy xác định các mốc thời gian ghi trên sơ đồ đến năm hiện tại là bao nhiêu năm, bao nhiêu thập kỉ, bao nhiêu thế kỉ.

Gợi ý

Quan sát sơ đồ

Đáp án

- Năm 179 TCN cách năm 2021= 2200 năm =220 thập kỉ =22 thế kỉ.

- Năm 111 TCN cách năm 2021= 2132 năm=213 thập kỉ + 2 năm=21 thế kỉ+ 3 thập kỉ+ 2 năm.

- Năm 1 Công nguyên cách năm 2021=2022 năm=202 thập kỉ+2 năm= 20 thế kỉ+ 2 thập kỉ+ 2 năm.

- Năm 544 cách năm 2021=1477 năm=147 thập kỉ+ 7 năm= 14 thế kỉ+ 7 thập kỉ+ 7 năm.

- Năm 938 cách năm 2021=1083 năm= 108 thập kỉ+ 3 năm= 10 thế kỉ+8 thập kỉ + 3 năm.

Luyện tập và Vận dụng 2

Hãy cho biết những ngày lễ quan trọng của nước Việt Nam: Giỗ Tổ Hùng Vương, Tết Nguyên đán, ngày Quốc Khánh, ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước được tính theo loại lịch nào?

Gợi ý

Liên hệ thực tế

Đáp án

Những ngày nghỉ lễ theo lịch âm và dương lịch ở Việt Nam là:

- Giỗ Tổ Hùng Vương, Tết Nguyên đán: được tính theo Âm lịch.

- Ngày Quốc khánh, Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước: được tính theo Dương lịch.

=> Việc dùng âm lịch khá phổ biến ở Việt Nam vì liên quan đến văn hóa cổ truyền của dân tộc.

Luyện tập và Vận dụng 3

Quan sát hình 2.3, theo em vì sao trên tờ lịch của chúng ta có ghi thêm ngày, tháng năm âm lịch? Có nên chỉ ghi một loại lịch là dương lịch không?

Gợi ý

Quan sát hình ảnh

Đáp án

Trên tờ lịch của chúng ta có ghi thêm ngày, tháng, năm âm lịch, vì:

- Cơ sở tính âm lịch là dựa trên sự di chuyển của Mặt Trăng quanh Trái Đất, cách tính này có liên quan chặt chẽ đến thời vụ của sản xuất nông nghiệp. Nước ta là một nước có nền kinh tế nông nghiệp từ lâu đời. Vì vậy, lịch ghi cả ngày, tháng âm lịch để nông dân thực hiện sản xuất nông nghiệp theo đúng thời vụ.

- Tổ tiên chúng ta từ xưa đã sử dụng âm lịch nên những ngày lễ, tết cổ truyền, những ngày cúng, giỗ,... chúng ta đều dùng ngày âm lịch. Vì thế, cần phải ghi thêm ngày âm lịch tương ứng với ngày dương lịch.

Luyện tập và Vận dụng 4

Hãy xây dựng trục thời gian những sự kiện quan trọng của cá nhân em. Ví dụ: Năm sinh, năm vào mẫu giáo, năm vào lớp 1, năm vào lớp 6…(lưu ý em có thể bắt đầu trục thời gian với năm sinh của em).

Gợi ý

Xác định những mốc thời gian gắn với những sự kiện lớn trong cuộc đời em rồi viết vào sơ đồ.

Đáp án

Ví dụ:

Năm 2010: Đây là năm sinh của em

Năm 2013: Đây là em bắt đầu đi học mẫu giáo

Năm 2016: Đây là năm em bắt đầu vào lớp 1

Năm 2021: Đây là năm em kết thúc lớp 5- cấp học Tiểu học và bước sang lớp 6- cấp học THCS