Bài 19: Lớp đất và các nhân tố hình thành đất. Một số nhóm đất điển hình

Các thành phần chính của đất

- Các thành phần chính của đất: không khí, nước, chất vô cơ và chất hữu cơ.

- Thành phần chiếm tỉ lệ lớn nhất là chất vô cơ (45%).

- Thành phần quan trọng nhất là chất hữu cơ.

Tầng đất

- Có 4 tầng đất chính: tầng hữu cơ, tầng đất mặt, tầng tích tụ, tầng đá mẹ.

- Tầng hữu cơ là tầng chứa mùn và có nhiều chất dinh dưỡng.

Tích cực:

- Trồng cây, gây rừng phủ xanh đất trống, đồi trọc;

- Khai thác, chăm bón, cày xới cho đất tơi xốp;

- Áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường đất, kiểm soát hoạt động khai thác đất đai sao cho hiệu quả.

Tiêu cực:

- Dân số ngày càng tăng nhanh, diện tích đất ngày càng thu hẹp;

- Lạm dụng nguồn tài nguyên đất và tác động xấu đến đất như sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường đất;

- Nhiều nơi khai thác rừng tràn lan khiến đất đai đồi núi xói mòn, thoái hóa.

- Một số nhóm đất điển hình trên thế giới:

+ Đất pốtdôn;

+ Đất đen thảo nguyên ôn đới;

+ Đất đỏ vàng nhiệt đới;

+ Đất xám hoang mạc và bán hoang mạc,...

- Các nhóm đất điển hình ở:

+ Lục địa Á - Âu: đất pốtdôn, đất đen thảo nguyên ôn đới, đất xám hoang mạc và bán hoang mạc.

+ Lục địa Phi: đất đỏ vàng nhiệt đới, đất xám hoang mạc và bán hoang mạc.

- Vai trò của lớp đất đối với sinh vật (thực vật, động vật....):

+ Đối với thực vật: Cung cấp nước, ôxy, chất dinh dưỡng và tạo điều kiện thuận lợi cho thực vật sinh trưởng và phát triển.

+ Đối với động vật: Là nơi sinh sống của nhiều loài động vật trong đất (giun, mối,...).

- Nhân tố như đá mẹ, khí hậu và sinh vật đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành đất vì:

+ Đá mẹ là nguồn cung cấp vật chất vô cơ cho đất, quyết định thành phần khoáng vật, ảnh hưởng đến màu sắc và tính chất của đất.

+ Khí hậu tác động tới quá trình hình thành đất bằng lượng mưa và nhiệt độ.

+ Sinh vật góp phần tích tụ, phân hủy và biến đổi chất hữu cơ.

Ở Việt Nam có 3 nhóm đất chính:

- Nhóm đất feralit:

+ Hình thành tại các miền đồi núi thấp, chiếm 65% diện tích đất tự nhiên;

+ Đặc tính: chua, nghèo mùn, nhiều sét;

+ Đất có màu đỏ, vàng do có nhiều hợp chất sắt, nhôm;

+ Đất feralit hình thành trên đá badan và đá vôi có màu đỏ thẫm hoặc đỏ vàng có độ phì rất cao, thích hợp với nhiều loại cây công nghiệp.

- Nhóm đất mùn núi cao:

+ Chiếm khoảng 11% diện tích đất tự nhiên;

+ Chủ yếu là đất rừng đầu nguồn cần được bảo vệ.

- Nhóm đất bồi tụ phù sa sông và biển:

+ Chiếm 24% diện tích đất tự nhiên;

+ Tập trung tại các đồng bằng lớn, nhỏ từ bắc vào nam;

+ Thích hợp với nhiều loại cây trồng: lúa, hoa màu, cây ăn quả,...