Bài 15: Đời sống của người Việt thời kì Văn Lang, Âu Lạc

1. - Đời sống vật chất của cư dân Văn Lang

+ Hình ảnh nam nữ giã gạo, mặt trời, chim cò, hình trâu bò kết hợp với đồ đựng bằng gốm, thap đồng (hình 15.2, 15.3)... cho thấy ngành nông nghiệp lúa nước đã trở thành một nghề chủ yếu của người Việt. Những đôi nam nữ giã gạo trong mùa thu hoạch lúa...

+ Cư dân ở nhà sàn, mái cong và mái vòm, 

+  Người Việt thời dựng nước đi lại chủ yếu bằng thuyền (hình ảnh trên trống đồng Ngọc Lũ)

- Cư dân Văn Lang sử dụng thạp đồng để đựng lúa, muối, v.v...., còn muối dùng để múc thức ăn, cơm, v.v...

2. Cư dân Văn Lang ở nhà sàn để tránh thú dữ, thời tiết ẩm, ngoài ra ở dưới nhà sàn còn nuôi các loài vật như trâu, bò,…

Cư dân Văn Lang, Âu Lạc có tục thờ cúng tổ tiên, thờ các vị thần trong tự nhiên như thần Sông, thần Núi, thần Mặt Trời,… Người chết được chôn cất trong thạp, bình, mộ thuyền,…

Họ có khiếu thẩm mĩ như nhuộm răng, xăm mình. Họ xăm mình không chỉ để tránh bị thủy quái làm hại mà còn lại một cách làm đẹp, phong tục này còn được duy trì đến ngày nay.

Đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang, Âu Lạc giản dị, chất phác, hòa hợp với tự nhiên. Trong những ngày lễ hội họ thường tổ chức vui chơi, đấu vật, đua thuyền,…

Thời Văn Lang, Âu Lạc, người Việt có những phong tục nổi bật: nhuộm răng đen, xăm mình, thờ cúng tổ tiên, chôn cất, tổ chức lễ hội vui chơi,...

Những phong tục như thờ cúng tổ tiên, các vị thần, tổ chức lễ hội vui chơi, đấu vật, nhảy múa, ca hát bên khèn,sáo, trống chiêng,..., gói bánh chưng, bánh giầy ngày tết trong văn hóa Việt Nam hiện nay được kế thừa từ thời Văn Lang, Âu Lạc. 

Ví dụ: truyện Thánh Gióng, …

Bánh chưng, bánh giầy

     Vào đời vua Hùng thứ sáu, sau khi dẹp xong giặc, vua cũng đã già yếu muốn truyền ngôi cho con. Vua gọi tất cả hơn hai mươi người con trai lại và nói nếu ai tìm được món ngon và ý nghĩa dâng lên nhà vua, vua sẽ truyền ngôi vua cho.

     Tất cả người con trai của nhà vua đều hăng hái đi lên rừng xuống biển tìm của ngon vật lạ, cao lương mĩ vị mong giành được ngôi báu. Riêng Lang Liêu, người con trai thứ mười tám của vua Hùng là một người nhân hậu, hiếu thảo với mẹ cha, vẫn lo lắng chưa biết dâng lên vua món gì. Lang Liêu vốn mồ côi mẹ từ thuở nhỏ nên không có ai chỉ dẫn giúp sức. Trong lúc nằm suy nghĩ thì Lang Liêu ngủ thiếp đi. Trong giấc mơ, Lang Liêu gặp một vị thần. Vị thần đã bày cho Lang Liêu hai món bánh làm từ thứ quý giá nhất trên đời đó là hạt gạo. Một loại bánh hình vuông tượng trưng cho đất và muôn loài sống trên mặt đất, được gói bằng lá dong xanh, bên trong là gạo nếp, đỗ xanh, thịt heo. Một loại bánh tượng trưng cho vòm trời tròn và khum khum được làm từ gạo nếp đồ lên và giã nhuyễn. Lang Liêu tỉnh dậy không thấy vị thần đâu cả, chàng liền bắt tay làm hai món bánh vị thần dạy trong giấc mơ.

     Đến ngày dâng món ăn, các người con của vua Hùng ai cũng dâng lên những món nem công chả phượng được chuẩn bị công phu. Đến lượt Lang Liêu thì ai cũng ngạc nhiên. Vua nếm thử tấm tắc khen ngon và hỏi vì sao Lang Liêu làm hai thứ bánh này dâng lên tổ tiên. Lang Liêu thật thà kể lại mọi chuyện gặp vị thần trong mơ và ý nghĩa hai món bánh. Vua cha rất hài lòng, người khen ngợi hai món bánh của Lang Liêu dâng lên có ý nghĩa tỏ lòng hiếu thảo của con cái với cha mẹ, coi cha mẹ như trời đất.

      Lang Liêu trở thành vua Hùng thứ bảy, hiệu là Tiết Liêu vương. Từ đó trở đi, hai món bánh chưng bánh dày trở thành hai món không thể thiếu trên bàn thờ tổ tiên trong ngày tết của người Việt.