Bài 10: Quá trình nội sinh và ngoại sinh. Các dạng địa hình chính. Khoáng sản.

- Quá trình nội sinh và quá trình ngoại sinh:

+ Nội sinh là quá trình xảy ra do các tác nhân từ bên trong vỏ Trái Đất. Đó là các chuyển động kiến tạo, hoạt động núi lửa và động đất.

+ Ngoại sinh là quá trình xảy ra do các tác nhân bên ngoài vỏ Trái Đất. Đó là các hiện tượng như nắng, mưa, nhiệt độ, dòng chảy bề mặt,…

- Sự thay đổi bề mặt địa hình:

+ Hình a: Do sóng biển tác động đã làm thay đổi địa hình, làm tách rời mặt đất tạo thành các đảo nhỏ ven bờ.

+ Hình b: Do gió thổi vào các mỏm núi, thời gian dài khiến sườn núi dần dần bị ăn mòn, biến mất.

+ Hình c: Do các mảng kiến tạo va chạm với nhau tạo thành các ngọn núi và núi lửa, vỏ Trái Đất bị rạn nứt khiến macma ở dưới sâu phun trào ra ngoài Trái Đất.

- Hình a, b là kết quả của quá trình ngoại sinh, hình c là kết quả của quá trình nội sinh.

- Một số dạng địa hình phổ biến: đồng bằng, đồi, cao nguyên, núi,...

- Đặc điểm của dạng địa hình núi: nhô cao rõ rệt trên mặt đất, gồm đỉnh núi, sườn núi và chân núi.

- Điểm khác nhau giữa núi và đồi:

+ Đồi có đỉnh tròn, sườn thoải, có độ cao không quá 200 m. Nằm chuyển tiếp giữa đồng bằng và núi.

+ Núi có đỉnh nhọn, sườn dốc, độ cao trên 500 m. 

- Khác nhau giữa đồng bằng cao và cao nguyên:

+ Đồng bằng: thấp, độ cao dưới 200 m, bằng phẳng, không có sườn.

+ Cao nguyên: độ cao trên 500 m, sườn dốc, là dạng địa hình miền núi.

- Các loại khoáng sản trong hình:

+ Hình a: đá vôi.

+ Hình b: than đá.

+ Hình c: vàng.

+ Hình d: thạch anh.

- Công dụng: Nguyên liệu trong ngành xây dựng, làm chất đốt, trang sức,...

- Một số loại khoáng sản khác như sắt, titan, cát thủy tinh, đồng, chì, dầu mỏ,…

1. - Nội sinh:

+ Là lực sinh ra ở bên trong Trái Đất.

+ Thường làm cho bề mặt Trái Đất trở lên gồ ghề.

- Ngoại sinh:

+ Là lực sinh ra từ bên ngoài, trên bề mặt Trái Đất.

+ Tác động của ngoại lực lại thiên về san bằng, hạ thấp địa hình.

2. Độ cao tuyệt đối của các dạng địa hình chính:

- Núi: trên 500 m so với mực nước biển.

- Cao nguyên: trên 500 m so với mực nước biển.

- Đồi: dưới 200 m so với nước biển.

- Đồng bằng: dưới 200 m so với nước biển.

3. Hiện trạng khai thác quặng sắt ở Việt Nam

Ở Việt Nam hiện nay đã phát hiện và khoanh định được trên 216 vị trí có quặng sắt, có 13 mỏ trữ lượng trên 2 triệu tấn, phân bố không đều, tập trung chủ yếu ở vùng núi phía Bắc.

Trong tất cả các mỏ quặng sắt của Việt Nam, đáng chú ý nhất là có hai mỏ lớn đó là mỏ sắt Quý Xa ở Lào Cai và mỏ sắt Thạch Khê ở Hà Tĩnh. Hàng năm, số lượng quặng sắt khai thác và chế biến ở Việt Nam đạt từ 300.000 – 450.000 tấn. Công suất khai thác của mỏ hiện nay thấp hơn rất nhiều so với công suất thiết kế được phê duyệt. Công nghệ và thiết bị khai thác, chế biến ở mức trung bình, một số thiết bị khai thác cũ và lạc hậu, nên công suất bị hạn chế và không đảm bảo khai thác hết công suất theo các dự án được phê duyệt.

Các mỏ cấp giấy phép tận thu không có thiết kế khai thác, hoặc có nhưng khi khai thác không theo thiết kế. Vì chạy theo lợi nhuận trước mắt, các doanh nghiệp khai thác tận thu đã làm tổn thất tài nguyên (Không thu được quặng cám cỡ hạt từ 0 - 8 mm) và môi trường bị ảnh hưởng.

Năng lực khai thác quặng sắt hiện nay có thể đáp ứng sản lượng là 500.000 tấn/năm. Thị trường quặng sắt hiện nay có tới 80% sử dụng trong nước, chủ yếu là để luyện thép, còn 20% xuất khẩu.

Học sinh dựa vào vùng miền mình sinh sống để trả lời câu hỏi.

Ví dụ:

Nơi em sinh sống thuộc dạng địa hình đồng bằng. Dạng địa hình này phù hợp với các hoạt động kinh tế: nông nghiệp (trồng lúa nước, hoa màu; chăn nuôi lợn,...).