35
Trong cuộc sống, chúng ta thường sử dụng các chất như nước uống, muối ăn, nước hoa...Vậy các chất đó tồn tại ở những thể nào?
- Muối ăn: thể rắn
- Nước uống: thể lỏng
- Nước hóa: tỏa mùi hương: thể khí
Các chất đó tồn tại ở những thể: rắn, lỏng, khí
35
Em quan sát được những vật thể nào trong hình 8.1? Vật thể nào có sẵn trong tự nhiên (vật thể tự nhiên), vật thể nào do con người tạo ra (vật thể nhân tạo)?
Vật thể ở xung quanh chúng ta
Các vật thể có xuất hiện trong hình 8.1 là: mỏm đá, cây cối, thuyền, nước, núi, con người, lưới đánh cá.
- Vật thể tự nhiên: mỏm đá, cây cối, nước, núi, con người.
- Vật thể nhân tạo: thuyền, lưới đánh cá.
35
Kể tên một số vật thể và cho biết chất tạo nên vật thể đó
Vật thể được tạo nên từ 1 hay nhiều chất
Một số vật thể và chất tạo nên vật thể đó là:
- Vật thể: bàn => chất tạo nên bàn là: gỗ
- Vật thể: quạt => chất tạo nên quạt là: nhựa, nhôm, sắt..
- Vật thể: cốc => chất tạo nên cốc là: gốm, sứ, thủy tinh..
35
Nêu sự giống nhau, khác nhau giữa vật thể tự nhiên và vật thể nhân tạo
- Vật thể tự nhiên: vật thể có sẵn trong tự nhiên
- Vật thể nhân tạo: vật thể do con người tạo ra
Vật thể tự nhiên và vật thể nhân tạo
- Giống nhau: Đều là các vật thể
- Khác nhau
+ Vật thể tự nhiên: là những vật thể có sẵn trong tự nhiên
+ Vật thể nhân tạo: là những vật thể do con người tạo ra
35
Kể tên một số vật sống và vật không sống mà em biết
- Vật sống: là vật thể có các đặc trưng sống: sinh trưởng, phát triển, sinh sản,...
- Vật không sống: là vật thể không có các đặc trưng sống
- Ví dụ về một số vật sống: con sư tử, con chó, cây bàng, con đười ươi, cây hoa nắp ấm, ….
- Ví dụ về một số vật không sống: cái cốc, cái ấm nước, bút bi, ….
36
Cho các vật thể: quần áo, cây cỏ, con cá, xe đạp. Hãy sắp xếp chung vào nhóm vật thể tự nhiên, vật thể nhân tạo, vật hữu sinh và vật vô sinh
- Vật thể tự nhiên: là những vật thể có sẵn trong tự nhiên
- Vật thể nhân tạo: là những vật thể do con người tạo ra
- Vật hữu sinh: là vật thể có các đặc trưng sống: phát triển, sinh sản,..
- Vật vô sinh: là vật thể không có đặc trưng sống
- Vật thể tự nhiên và hữu sinh: cây cỏ, con cá
- Vật thể nhân tạo và vô sinh: quần áo, xe đạp.
36
Quan sát hình 8.2 và điền thông tin theo mẫu bảng 8.1
Các chất có thể tồn tại ở 3 thể: rắn, lỏng, khí
36
Quan sát hình 8.3, hãy nhận xét đặc điểm về thể rắn, thể lỏng và thể khí
Đặc điểm cơ bản 3 thể của chất:
- Ở thể rắn:
+ Các hạt liên kết chặt chẽ
+ Có hình dạng và thể tích xác định
+ Rất khó bị nén
- Ở thể lỏng
+ Các hạt liên kết không chặt chẽ
+ Không có hình dạng xác định nhưng thể tích xác định
+ Khó bị nén
- Ở thể hơi
+ Các hạt chuyển động tự do.
+ Có hình dạng và thể tích không xác định.
+ Dễ bị nén.
37
Em hãy nhận xét về thể và màu sắc của than đá, dầu ăn hơi nước trong các hình 8.4; 8.5; 8.6
Quan sát các vật thể trên hình ảnh
- Than đá: thể rắn; màu đen
- Dầu ăn: thể lỏng, màu vàng
- Hơi nước: thể khí, không màu
38
Thực hiện thí nghiệm 1 (hình 8.7) và ghi kết quả sự thay đổi nhiệt độ hiển thị trên nhiệt kết sau mỗi phút theo mẫu bảng 8.2. Trong suốt thời gian nước sôi, nhiệt độ của nước có thay đổi không?
- Học sinh tự tiến hành thí nghiệm và ghi kết quả sự thay đổi nhiệt độ hiển thị trên nhiệt kế sau mỗi phút
- Trong suốt thời gian sôi, nhiệt độ của nước không thay đổi (100 độ C)
38
Từ thí nghiệm 2 (hình 8.8 và 8.9) em có nhận xét gì về khả năng tan của muối ăn và dầu ăn trong nước
- Muối ăn tan tốt trong nước, tạo thành chất lỏng trong suốt
- Dầu ăn không tan trong nước, tạo thành 2 lớp chất lỏng
39
Khi tiến hành thí nghiệm 3, em thấy có những quá trình nào đã xảy ra? Trong thực tế em đã gặp quá trình này chưa?
(b) quá trình nóng chảy
VD: nước đá để lâu ở ngoài với nhiệt độ phòng sẽ bị tan chảy
(c) Quá trình sôi
VD: nước được đun nóng đến nhiệt độ cao sẽ sôi lên và xuất hiện khí bay ra
(d) Quá trình chuyển màu (chuyển sang màu vàng)
VD: vắt chanh vào nước rau muống sẽ có sự chuyển màu từ xanh đậm chuyển sang xanh trong
(e) Quá trình bị đốt cháy (chuyển sang màu đen)
VD: Quá trình đốt cháy lá khô (màu nâu) chuyển thành màu đen
39
Em hãy cho biết trong các quá trình xảy ra ở thí nghiệm 3 có tạo thành chất mới không?
Thí nghiệm 3, quá trình bị đốt cháy có tạo thành chất mới (do màu sắc của đường có sự thay đổi, chứng tỏ có sự chuyển thành chất khác)
39
Trong thí nghiệm 3, hãy chỉ ra quá trình nào thể hiện tính chất vật lí, tính chất hóa học của đường
- Quá trình thể hiện tính chất vật lí của đường: quá trình nóng chảy, sôi
- Quá trình thể hiện tính chất hóa học của đường: quá trình bị đốt cháy.
39
Em hãy nêu một số tính chất vật lí và tính chất hóa học của một chất mà em biết
- Tính chất vật lí: không có sự tạo thành chất mới: thể, màu sắc, mùi vị, độ dẫn điện, dẫn nhiệt...
- Tính chất hóa học: có sự tạo thành chất mới: chất bị phân hủy, bị đốt cháy
- Sắt:
+ Tính chất vật lí: tính dẫn điện, tính dẫn nhiệt, tính dẻo, ánh kim.
+ Tính chất hóa học: tác dụng với oxi trong không khí
40
Tại sao kem lại tan chảy khi đưa ra ngoài tủ lạnh?
Nhiệt độ bên ngoài cao hơn nhiệt độ ở tủ lạnh
Kem để ngoài tủ lạnh sẽ bị tan chảy do có sự nóng chảy (chuyển từ thể rắn sang thể lỏng)
40
Tại sao của kính trong nhà tắm bị đọng nước sau khi ta tắm bằng nước ấm?
Khi gặp lạnh thì hơi nước bị ngưng tụ tạo thành các giọt nước
Khi tắm bằng nước ấm, xuất hiện hơi nước bay lên và ngưng tụ thành giọt nước đọng lại ở cửa kính trong nhà tắm.
40
Khi đun sôi nước, em thấy có hiện tượng gì trong nồi thủy tinh?
Khi nước sôi có hiện tượng mặt nước sủi bọt, và hơi nước bốc lên.
40
Quan sát vòng tuần hoàn của nước trong tự nhiên, em hãy cho biết các quá trình diễn ra trong vòng tuần hoàn này
- Các quá trình diễn ra trong vòng tuần hoàn của nước trong tự nhiên
+ Mặt trời tỏa nhiệt độ cao làm nước ở đại dương, ao hồ bốc hơi vào không khí, khí quyển
=> Quá trình bay hơi (chuyển từ thể lỏng sang thể khí)
+ Hơi nước bốc lên, bay lên cao khi gặp được nhiệt độ thấp hơn sẽ ngưng tụ thành các đám mây
=> Quá trình ngưng tụ
+ Dòng không khí khiến các đám mây di chuyển, kết hợp lại với nhau gia tăng kích cỡ, tạo thành mưa rơi xuống (nước dưới dạng thể lỏng, tuyết ở thể rắn) chảy về các ao hồ sông, suối đại dương.
+ Sau đó, lặp lại vòng tuần hoàn: bốc hơi, ngưng tụ, mưa.
41
Em hãy quan sát thí nghiệm 4, 5 và cho biết có những quá trình chuyển thể nào xảy ra?
Thí nghiệm 4:
Thí nghiệm 5:
- Quá trình nóng chảy: chuyển từ thể rắn sang thể lỏng
- Quá trình đông đặc: chuyển từ thể lỏng sang thể rắn
- Quá trình sôi: chuyển từ thể lỏng sang thể hơi cả ở bề mặt và trong lòng chất lỏng
- Quá trình ngưng tụ: chuyển từ thể hơi sang thể lỏng
- Thí nghiệm 4:
(a) => (b) Quá trình nóng chảy
(b) => (c): Nến (thể lỏng) ở nhiệt độ thường chuyển thành thể rắn => Quá trình đông đặc
- Thí nghiệm 5
(a) => Quá trình sôi
(b) => Quá trình ngưng tụ
42
Em hãy lấy ví dụ trong cuộc sống ứng với mỗi quá trình chuyển thể nóng chảy, đông đặc, bay hơi, sôi và ngưng tụ
- Quá trình nóng chảy: chuyển từ thể rắn sang thể lỏng
- Quá trình đông đặc: chuyển từ thể lỏng sang thể rắn
- Quá trình bay hơi: chuyển từ thể lỏng sang thể hơi, diễn ra trên bề mặt chất lỏng
- Quá trình sôi: chuyển từ thể lỏng sang thể hơi, diễn ra trên bề mặt và trong lòng chất lỏng
- Quá trình ngưng tụ: chuyển từ thể hơi sang thể lỏng
- Nóng chảy: Bút chì màu gặp nhiệt độ cao sẽ bị mềm và chuyển sang thể lỏng
- Đông đặc: Mỡ lợn trong thời tiết lạnh sẽ đông đặc thành thể rắn
- Bay hơi: Nước để lâu ngoài trời nắng sẽ bị bay hơi
- Sôi: Đun nước ở nhiệt độ cao
- Ngưng tụ: Hơi nước trong không khí, sau đêm lạnh có thể ngưng tụ thành giọt sương đọng trên những chiếc lá
142
Vào những ngày trời nồm (không khí chứa nhiều hơi nước, độ ẩm cao), sự chênh lệch nhiệt độ giữa nền nhà và lớp không khí bao quanh khiến hơi nước trong không khí bị ngưng tụ tạo thành những hạt nước nhỏ gây ẩm ướt cho nền nhà. Để giảm thiểu hiện tượng này, chúng ta nên đóng kín cửa, hạn chế không khí ẩm vào nhà.
Em hãy giải thích tại sao làm như vậy.
Nền nhà có nhiệt độ thấp hơn so với không khí
=> Ngưng tụ hơi nước
Đóng cửa lại để hạn chế không khí ẩm đi vào trong nhà, gây ngưng tụ và ướt nền nhà
42
Hãy chỉ ra đâu là vật thể, đâu là chất trong các câu sau:
a. Cơ thể người chứa 63% - 68% về khối lượng là nước
b. Thủy tinh là vật liệu chế tạo ra nhiều vật dụng khác nhau như lọ hoa, cốc, bát, nồi, …
c. Than chì là vật liệu chính làm ruột bút chì
d. Paracetamol là thành phần chính của thuốc điều trị cảm cúm
- Vật thể tồn tại xung quanh chúng ta
- Chất tạo nên vật thể
43
Em hãy chỉ ra vật thể tự nhiên, vật thể nhân tạo, vật vô sinh, vật hữu sinh trong các phát biểu sau:
a. Nước hàng được nấu từ đường sucrose (chiết xuất từ cây mía đường, cây thốt nốt, củ cải đường….) và nước
b. Thạch găng được làm từ lá găng rừng, nước đun sôi, đường mía
c. Kim loại được sản xuất từ nguồn nguyên liệu ban đầu là các quặng kim loại
d. Gỗ thu hoạch từ rừng được sử dụng để đóng bàn ghế, giường tủ, nhà cửa.
- Vật thể tự nhiên: những vật thể có sẵn trong tự nhiên
- Vật thể nhân tạo: những vật thể do con người tạo ra để phục vụ cuộc sống
- Vật hữu sinh: là vật thể có các đặc trưng sống
- Vật vô sinh: là vật thể không có các đặc trưng sống
a.- Vật tự nhiên: cây mía đường, cây thốt nốt, củ cải đường, nước
- Vật nhân tạo: nước hàng
- Vật vô sinh: nước, nước hàng
- Vật hữu sinh: cây mía đường, cây thốt nốt, củ cải đường
b.- Vật tự nhiên: lá găng rừng
- Vật nhân tạo: thạch găng, nước đun sôi, đường mía
- Vật vô sinh: lá găng rừng, nước, đường mía, thạch găng.
c.- Vật tự nhiên: quặng kim loại
- Vật nhân tạo : kim loại
- Vật vô sinh: quặng kim loại, kim loại
b.- Vật tự nhiên: gỗ
- Vật nhân tạo: bàn, ghế, gường, tủ, nhà cửa
- Vật vô sinh: gỗ, bàn ghế, giường tủ, nhà cửa
- Vật hữu sinh: gỗ
43
Cho các từ sau: vật lí, chất, sự sống, không có, rắn, lỏng, khí; tự nhiên/ thiên nhiên; tính chất; thể/ trạng thái; vật thể nhân tạo. Hãy chọn từ/ cụm từ thích hợp điền vào chỗ trống trong các câu sau:
a. Các chất có thể tồn tại ở ba (1)…. cơ bản khác nhau, đó là (2)….
b. Mỗi chất có một số (3)…. khác nhau, khi tồn tại ở các thể khác nhau
c. Mọi vật thể đều do (4)…. tạo nên. Vật thể có sẵn trong (5)… được gọi là vật thể tự nhiên. Vật thể do con người tạo ra được gọi là (6)…
d. Vật hữu sinh là vật có các dấu hiệu của (7)… mà vật vô sinh(8)…
e. Chất có các tính chất (9)… như hình dạng, kích thước, màu sắc, khối lượng riêng, nhiệt độ sôi, nhiệt độ nóng chảy, tính cứng, độ dẻo.
f. Muốn xác định tính chất (10)… ta phải sử dụng các phép đo.
a.(1) thể/ trạng thái, (2) rắn, lỏng, khí
b. (3) tính chất
c. (4) chất, (5) tự nhiên/ thiên nhiên, (6) vật thể nhân tạo
d. (7) sự sống, (8) không có
e. (9) vật lý, (10) vật lí
43
Khi làm nước muối từ biển, người dân làm muối (diêm dâm) dẫn nước biển vào các ruộng muối. Nước biển bay hơi, người ta thu được muối. Theo em, thời tiết như thế nào thì thuận lợi cho nghề làm muối? Giải thích
Quá trình bay hơi là sự chuyển từ thể lỏng sang thể hơi
Thời tiết nắng, nóng. Bởi vì khi thời tiết nóng thì nhiệt độ cao sẽ khiến nước bốc hơi nhanh hơn.
43
Trường hợp nào sau đây thể hiện tính chất hóa học, tính chất vật lí
a) Cho 1 viên vitamin C sủi vào cốc nước
b) Cho 1 thìa đường vào cốc nước và khuấy đều
- Tính chất vật lí thể hiện ở trạng thái, màu sắc, mùi vị, khối lượng riêng …
- Tính chất hóa học sẽ được nhận biết khi có sự thay đổi màu sắc, sinh ra khí hoặc kết tủa….
a) Cho 1 viên vitamin C sủi vào cốc nước, viên sủi tan ra và xuất hiện bọt khí => Tính chất hóa học
b) Cho 1 thìa đường vào cốc nước và khuấy đều, hạt đường tan ra => Tính chất vật lí
