60
Trong lịch sử, khi phương tiện truyền thông còn chưa phát triển, để phát hiện quân địch đang di chuyển bằng ngựa, người ta lại áp tai xuống đất và có thể nghe được tiếng vó ngựa cách xa vài kilômét. Tại sao?
Vận dụng kiến thức thực tế.
Vì âm thanh truyền tốt nhất trong môi trường chất rắn.
60
Tìm thêm ví dụ về dao động.
Dựa vào khái niệm dao động: Các chuyển động qua lại quanh một vị trí cân bằng được gọi là dao động.
Ví dụ về dao động:
- Một lò xo được cố định một đầu được treo thẳng đứng, gắn một quả nặng vào đầu kia của lò xo thấy lò xo di chuyển lên xuống.
- Chuyển động của con lắc trong đồng hồ quả lắc.
- Dao động khi em bé chơi xích đu.
61
Hãy tìm thêm ví dụ về sự truyền dao động tạo thành sóng.
Dựa vào khái niệm: sóng là sự lan truyền dao động trong môi trường.
Ví dụ:
- Ném viên sỏi xuống mặt hồ nước thấy dao động tạo thành sóng trên mặt nước hình tròn.
- Buộc cố định một đầu sợi dây, khi cho đầu kia dao động thì dao động này cũng được sợi dây truyền đi tạo thành sóng trên dây.
61
Hãy thực hiện thí nghiệm đơn giản sau: gảy đàn (Hình 12.4b), gõ vào âm thoa (Hình 12.4d) để chứng tỏ âm truyền được trong không khí.
- Khi gảy đàn, tai ta nghe được âm thanh do dây đàn phát ra, chứng tỏ âm thanh từ dây đàn đã truyền qua không khí tới tai chúng ta.
- Khi gõ vào âm thoa, tai ta nghe được âm thanh do âm thoa phát ra, chứng tỏ âm thanh từ âm thoa đã truyền qua không khí tới tai chúng ta.
61
Tìm thêm ví dụ về vật dao động phát ra âm thanh.
Nguồn âm là nguồn phát ra âm, các nguồn âm đều dao động.
Ví dụ về vật dao động phát ra âm thanh:
- Âm thanh phát ra từ màng loa
- Âm thanh phát ra từ tiếng chuông nhà chùa
- Âm thanh phát ra từ dây đàn khi đánh đàn ghi-ta.
62
Tìm thêm ví dụ cho thấy sóng âm truyền từ nguồn âm theo mọi phương ra môi trường xung quanh.
Sóng âm là sự lan truyền dao động của nguồn âm trong môi trường.
Khi đánh trống, mặt trống dao động làm cho lớp không khí tiếp xúc với nó dao động. Lớp không khí dao động này lại làm cho lớp không khí kế tiếp dao động. Cứ thế các dao động của nguồn âm được không khí truyền tới tai ta, làm cho màng nhĩ dao động. Do đó ta nghe thấy âm phát ra từ nguồn âm.
62
Trong Hình 12.6, khi bạn A úp cốc vào tai thì nghe được tiếng bạn B nói, nhưng nếu bạn A đưa cốc ra xa tai thì không nghe được tiếng bạn B nói. Hiện tượng này chứng tỏ điều gì; có thể rút ra nhận xét gì về môi trường truyền âm?
Quan sát hình 12.6.
- Hiện tượng này chứng tỏ âm thanh được truyền qua sợi dây giúp bạn A nghe được tiếng bạn B nói.
- Nhận xét: Âm thanh truyền qua môi trường chất rắn.
62
Trong thí nghiệm mô tả ở hình 12.7 khi nhúng hộp đựng đồng hồ báo thức đang kêu vào nước thì có còn nghe tiếng chuông báo thức không? Làm thí nghiệm kiểm tra để chứng tỏ âm truyền được trong chất lỏng.
Vận dụng kiến thức thực tế.
- Trong thí nghiệm mô tả ở hình 12.7 khi nhúng hộp đựng đồng hồ báo thức đang kêu vào nước thì ta vẫn còn nghe được tiếng chuông báo thức.
- Học sinh tự làm thí nghiệm kiểm chứng.
63
1. Tìm thêm ví dụ về âm truyền trong chất khí, chất rắn và chất lỏng.
2. Hãy trả lời câu hỏi nêu ra ở phần mở đầu của bài học.
1. Liên hệ thực tiễn
2. Vận dụng kiến thức đã học
1. Ví dụ:
- Áp tai xuống đất có nghe thấy tiếng bước chân => truyền qua chất rắn.
- Con người nói chuyện với nhau => truyền qua chất khí
- Khi lặn dưới nước ta vẫn nghe được tiếng của bọt nước quanh ta => truyền qua chất lỏng.
2. Vì âm thanh truyền được qua môi trường chất rắn.
