Bài 17: Biến thiên enthalpy trong các phản ứng hóa học

Mở đầu

81

Phản ứng giữa đường glucose với oxygen tạo ra carbon dioxide, hơi nước và tỏa nhiều nhiệt. Sau khi chơi thể thao, cơ thể mệt mỏi, nếu uống một cốc nước hoa quả, em sẽ cảm thấy khỏe hơn. Có phải đường glucose đã “cháy” và cấp bù năng lượng cho cơ thể?

Gợi ýarrow-down-icon

Quá trình phân giải glucose trong cơ thể thực hiện qua 2 giai đoạn, trong đó có giai đoạn hiếu khí: chuyển axit pyruvic thành \(CO_2\) và \(H_2O \)trong chu trình Krebs. Một phân tử glucozo sau một vòng chu trình Krebs giải phóng được 36 ATP, mỗi ATP khoảng 10 Kcal/mol.

Đáp ánarrow-down-icon

Do đường glucose đã phản ứng với oxygen tạo ra carbon dioxide, hơi nước, tỏa nhiều nhiệt và giải phóng được 36 ATP nên đường glucose bù năng lượng cho cơ thể.

Câu hỏi 1

81

\(2KMnO_4 →  K_2MnO_4 + MnO_2 + O_2\)

Em hãy dự đoán phản ứng này tỏa nhiệt hay thu nhiệt

Gợi ýarrow-down-icon

Phản ứng tỏa nhiệt là phản ứng giải phóng năng lượng dưới dạng nhiệt.

Phản ứng thu nhiệt là phản ứng hấp thụ năng lượng dưới dạng nhiệt.

Đáp ánarrow-down-icon

Khi đun nóng ống nghiệm đựng \(KMnO_4\)( thuốc tím), nhiệt của ngọn lửa làm cho \(KMnO_4\) bị nhiệt phân. Phản ứng đốt cháy cồn (trong đèn cồn – cung cấp nhiệt) là phản ứng tỏa nhiệt, phản ứng nhiệt phân KMnO4 là phản ứng thu nhiệt.

Hoạt động

82

Chuẩn bị: dung dịch HCl 0,5 m, dung dịch NaOH 0,5 M, 1 cốc 150 mL, giá treo nhiệt kế, nhiệt kế (có dải đo đến 1000C), que khuấy và 2 ống đong 100 ml.

Tiến hành: 

- Dùng ống đong lấy 50 mL dung dịch HCl 0,5 M cho vào cốc phản ứng, lắp nhiệt kế lên giá sao cho đầu nhiệt kế nhúng vào dung dịch trong cốc (Hình 17.1). Đọc nhiệt độ dung dịch.

- Dùng ống đong khác lấy 50 mL dung dịch NaOH 0,5M cho vào cốc phản ứng. Khuấy nhẹ.

Theo dõi sự thay đổi nhiệt độ của dung dịch và trả lời câu hỏi:

1. Nhiệt độ trên nhiệt kế thay đổi như thế nào sau khi rót dung dịch NaOH vào cốc?

Phản ứng trung hòa là tỏa nhiệt hay thu nhiệt?

2. Trong thí nghiệm trên, nếu thay các dung dịch HCl và NaOH bằng các dung dịch loãng hơn thì nhiệt độ thay đổi như thế nào so với thí nghiệm trên?

Gợi ýarrow-down-icon

1. - Thực hiện theo các bước và quan sát sự thay đổi về nhiệt độ:

   + nhiệt độ tăng: phản ứng tỏa nhiệt

   + nhiệt độ giảm: phản ứng thu nhiệt

Đáp ánarrow-down-icon

1. Phản ứng hóa học:  \(NaOH + HCl →  NaCl + H_2O\)

Nhiệt độ đo được (HCl) lúc ban đầu thấp hơn so với nhiệt độ sau phản ứng

=> Phản ứng trung hòa là phản ứng tỏa nhiệt

2. Trong thí nghiệm trên, nếu thay các dung dịch HCl và NaOH bằng các dung dịch loãng hơn thì nhiệt độ sau phản ứng vẫn tăng nhưng tăng ít hơn so với thí nghiệm trên.

Câu hỏi 2

83

 Trong các phản ứng trên, phản ứng nào tỏa nhiệt, phản ứng nào thu nhiệt?

Gợi ýarrow-down-icon

Dấu của biến thiên enthalpy cho biết phản ứng tỏa nhiệt hay thu nhiệt.

rH  > 0: phản ứng thu nhiệt

rH  < 0: phản ứng tỏa nhiệt

Đáp ánarrow-down-icon

- Dấu của biến thiên enthalpy cho biết phản ứng tỏa nhiệt hay thu nhiệt.

∆rH  > 0: phản ứng thu nhiệt

∆rH  < 0: phản ứng tỏa nhiệt

(1) phản ứng thu nhiệt

(2) phản ứng tỏa nhiệt

(3) phản ứng tỏa nhiệt

Câu hỏi 3

83

Biết phản ứng đốt cháy khí carbon monoxide (CO) như sau: Ở điều kiện chuẩn, nếu đốt cháy hoàn toàn 2,479 L khí CO thì nhiệt lượng tỏa ra là bao nhiêu?

Gợi ýarrow-down-icon

Cứ 1 mol CO được đốt cháy sẽ tỏa ra lượng nhiệt là 283,0 kJ.

Đáp ánarrow-down-icon

2,479 L khí CO tương đương với khoảng 0,11 mol

Cứ 1 mol CO được đốt cháy sẽ tỏa ra lượng nhiệt là 283,0 kJ.

=> Nhiệt lượng tỏa ra là 0,11 x 283,0 = 31,13 kJ.

Câu hỏi 4

84

Phản ứng tôi vôi tỏa ra nhiệt lượng rất lớn, có thể làm sôi nước. Hãy nêu các biện pháp để đảm bảo an toàn khi thực hiện quá trình tôi vôi.

Gợi ýarrow-down-icon

- Mặc đồ bảo hộ

- Chọn địa điểm tôi vôi thoáng và rộng

- Chọn dụng cụ tôi chịu nhiệt

Đáp ánarrow-down-icon

Khi thực hiện quá trình tôi vôi trong phòng thí nghiệm cần chú ý một số biện pháp sau để đảm bảo an toàn:

- Mặc đồ bảo hộ như găng tay, kính mắt

- Chọn địa điểm tôi vôi thoáng và rộng rãi, đồ dùng khác để xa khu vực tôi

- Chọn dụng cụ tôi vôi chịu nhiệt do quá trình này tỏa lượng nhiệt lớn có thể làm hỏng dụng cụ.

Câu hỏi 5

86

a) Ở điều kiện chuẩn, kim cương hay graphite có mức năng lượng thấp hơn?

b) Trong phản ứng xác định nhiệt tạo thành của \(CO_2\)(g): \(C(s) + O2(g)  →  CO_2(g)\), carbon ở dạng kim cương hay graphite?

Gợi ýarrow-down-icon

a) Dấu của biến thiên enthalpy cho biết phản ứng tỏa nhiệt hay thu nhiệt.

∆rH  > 0: phản ứng thu nhiệt

∆rH  < 0: phản ứng tỏa nhiệt

b) Nhiệt tạo thành càng nhỏ( năng lượng thấp) => Chất càng dễ phản ứng

Đáp ánarrow-down-icon

a. Biến thiên enthalpy của phản ứng \({\vartriangle _r}H_{298}^o\) = -1,9 kJ < 0

=> Phản ứng tỏa nhiệt => Graphite có nhiệt tạo thành nhỏ hơn kim cương nên graphite có mức năng lượng thấp thơn.

b. Ở điều kiện chuẩn, graphite có mức năng lượng thấp nên dễ bị phá vỡ cấu trúc

=> Graphite phản ứng được với nhiều chất khác

=> Trong phản ứng trên, carbon ở dạng kim cương.

Câu hỏi 6

86

Từ số liệu Bảng 17.1, hãy xác định biến thiên enthalpy chuẩn của phản ứng đốt cháy ethane: 

Gợi ýarrow-down-icon

Đáp ánarrow-down-icon

Câu hỏi 7

88

\(N_2(g) + O_2(g) → 2NO(g)\)

a) Cho biết năng lượng liên kết trong các phân tử \(O_2, N_2\) và NO lần lượt là 494 kJ/mol, 945 kJ/mol và 607 kJ/mol. Tính biến thiên enthalpy chuẩn của phản ứng:

b) Giải thích vì sao nitrogen chỉ phản ứng với oxygen ở nhiệt độ cao hoặc khi có tia lửa điện.

Gợi ýarrow-down-icon

 

Đáp ánarrow-down-icon

b) Trong \(N_2\), liên kết giữa 2 nguyên tử là liên kết ba – một loại liên kết bền, cần 1 năng lượng rất lớn để phá vỡ liên kết đó.

=> \(N_2\) khá trơ về mặt hóa học và chỉ phản ứng với oxy khi có nhiệt độ cao hoặc có tia lửa điện

Câu hỏi 8

88

Từ số liệu năng lượng liên kết ở Bảng 12.2, hãy tính biến thiên enthalpy của phản ứng đốt cháy butane theo năng lượng liên kết, biết sản phẩm phản ứng đều ở thể khí.

Gợi ýarrow-down-icon

Đáp ánarrow-down-icon

\(\mathrm{C} 4 \mathrm{H} 10+\frac{13}{2} \mathrm{O} 2 \rightarrow 4 \mathrm{CO} 2+5 \mathrm{H} 2 \mathrm{O}\)

\(\begin{aligned}  & \sum E_b(c d)=3 \cdot E_b(C-C)+10 \cdot E_b(C-H)+\frac{13}{2} \cdot E_b(O=O)=3 \cdot 346+10.418+6,5.494=8429 \mathrm{~kJ} \\  & \sum_b^E(s p)=8 \cdot \mathrm{E}_{\mathrm{b}}(\mathrm{C}=\mathrm{O})+10 \cdot \mathrm{E}_{\mathrm{b}}(\mathrm{O}-\mathrm{H})=8.732+10.459=10446 \mathrm{~kJ}  \end{aligned}\)Biến thiên enthalpy của phản ứng đốt cháy butane là:

\(\Delta_r H_{298}^o=\sum E_b(c d)-\sum E_b(s p)=-2017(\mathrm{~kJ}) .\)