Bài 9: Sự truyền âm

Khi một vật dao động được gọi là nguồn âm, lớp không khí tiếp xúc với nguồn âm dao động (nén, giãn). Lớp không khí này lại làm cho lớp không khí kế tiếp dao động, …. cứ như thế các dao động của nguồn âm được không khí truyền tới tai ta, làm cho màng nhĩ dao động, do đó ta nghe được âm phát ra từ nguồn âm. Âm mà tai ta nghe được gọi là âm thanh.

Vị trí cân bằng của viên bi là vị trí A vì A là vị trí đứng yên của con lắc, khi dao động con lắc liên tục chuyển động qua lại hai bên vị trí A.

+ Khi bạn A nói, âm thanh từ miệng bạn A phát ra được coi là nguồn âm, nguồn âm này dao động làm cho lớp không khí trong cốc mà bạn A đang cầm dao động theo.

+ Sự dao động này cũng được truyền cho các phân tử, nguyên tử cấu tạo nên chiếc cốc A, truyền sang sợi dây và rồi truyền sang chiếc cốc B. 

+ Không khí bên trong chiếc cốc B dao động theo, làm cho màng nhĩ tai của bạn B dao động, bạn B nghe được âm thanh của bạn A nói.

Chú ý: Sự lan truyền âm trong chất rắn nhanh hơn trong chất khí.

+ Chiếc đồng hồ được đặt trong chiếc hộp nhựa, và đặt trong nước. 

+ Âm thanh do chiếc đồng hồ phát ra được truyền qua không khí (chất khí) ở trong hộp nhựa, qua vỏ hộp nhựa (chất rắn), qua nước trong bình (chất lỏng) và truyền ra không khí bên ngoài bình (chất khí) đến tai của người nghe.

- Khi hút dần không khí trong bình kín thì số lượng phân tử, nguyên tử cấu tạo nên chất khí giảm dần, số lượng va chạm giữa chúng càng ít đi, sự truyền dao động âm càng ít nên tiếng chuông nghe được càng nhỏ.

- Đến khi trong bình gần như hết không khí (chân không) thì lúc đó số lượng phân tử, nguyên tử chất khí không đáng kể dẫn đến không còn sự truyền dao động âm nữa nên gần như không nghe được tiếng chuông nữa.

- Sau đó nếu cho không khí vào trong bình thì lại có sự truyền dao động âm lúc đó tai người nghe thấy âm thanh của chiếc chuông reo.

Kết quả này chứng tỏ sóng âm truyền được trong chất khí và không truyền được trong chân không.

Lấy ví dụ: một người A lặn dưới bể bơi có tấm kính ngăn cách, một người B đứng bên ngoài gõ kẻng.

Âm thanh khi người B gõ kẻng được truyền qua không khí (chất khí) bên ngoài bể bơi, truyền qua tấm kính của bể bơi (chất rắn), truyền qua nước trong bể bơi (chất lỏng) đến tai người A đang lặn dưới bể bơi.

Khi ở không gian bên ngoài tàu vũ trụ (chân không) thì các nhà du hành vũ trụ không thể nói chuyện với nhau bình thường như khi ở trên mặt đất được. 

Vì: ở trong chân không hầu như không có các phân tử, nguyên tử điều đó dẫn đến hầu như không có sự truyền dao động âm.